بر اساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، سایت هیچگونه فعالیتی در راستای فروش مکمل های غذایی ندارد.

قیمتگذاری در مسیر ساماندهی

قیمتگذاری در مسیر ساماندهی

حرکت روی تیغ دو لبه 
قیمتگذاری در مسیر ساماندهی پیش می رود

دکتر فردوس نصیر زاده، فارغ‌التحصیل سال 1374 داروسازی از دانشگاه علوم پزشکی تهران است. نزدیک به 15 سال در صنعت داروسازی در حوزه‌های مختلف تولید، کنترل، بازرگانی و ... مشغول به فعالیت بوده و نزدیک به نیمی از آن در حوزه مدیریتی است. وی اکنون مدیرعامل داروسازی لقمان است و از آنجایی که نزدیک به چهار سال، مدیرعامل شرکت داروسازی زهراوی بوده، به سراغ ایشان رفتیم تا از نقطه نظرات وی در خصوص صنعت مکمل های غذایی اطلاع پیدا کنیم. 

*******************************************


ارزیابی شما از صنعت مکمل‌ها چیست؟
واقعیت این است که توجه به مکمل‌های غذایی، رژیمی در سالیان اخیر در سطح دنیا به‌طور چشمگیری افزایش پیداکرده است و بالطبع در ایران هم همین مسیر طی شده است. تا چند سال پیش در ایران در حوزه مکمل‌های غذایی شاید به جرات بتوان گفت به‌جز موارد محدودی فعالیت عمده‌ای وجود نداشت که اغلب به چهل سال پیش بازمی‌گردد ولی تقریباً از 10-15 سال قبل به این‌طرف با توجه به واردات انبوه مکمل‌ها به داخل کشور، شرکت‌های داروسازی داخل هم به سمت تولید این محصولات حرکت کردند.


به‌طورکلی مکمل‌ها را در تأمین سلامت جامعه مؤثر می‌دانید؟

در دنیای مدرن و ماشینی امروز باید اعتراف کنیم که بسیار دشوار است که همه فاکتورها و مواد موردنیاز بدن از طریق تغذیه فراهم شوند و ممکن است در بعضی مقاطع زمانی نیاز شود که از طریق دیگری به بدن رساند. نقش مکمل‌ها در اینجا خود را نشان خواهد داد.

در مواردی بدن به مواد ویتامینی و یا املاح بیشتر جهت بهبود بیماری و تسریع درروند درمانی احتیاج دارد که مکمل‌ها مطرح می‌شوند. همچنین ورزشکاران برای تأمین برخی املاح و ویتامین‌ها برای امور بدن‌سازی و یا عضله سازی خود جهت رشد و یا تأمین انرژی موردنیاز بدن گریزی جز استفاده از مکمل‌ها ندارند. البته همان‌طور که برای داروها دز مصرفی در نظر گرفته می‌شود، در مصرف مکمل‌ها هم نمی‌توان زیاده‌روی کرد.


بنابراین شما نقش واردات مکمل‌های غذایی را به‌مثابه محرک تولید می‌دانید؟

همچنان که در بازار مشاهده می‌کنید انواع وارداتی مکمل‌ها از حدود سال 82 به بعد توانسته‌اند بازار خیلی خوبی را در داخل کشور برای خودشان ایجاد کنند. طبیعتاً در پی آن تولید نیز خود را موظف می‌داند که به نیاز بازار پاسخ دهد. خوشبختانه به مدد کارشناسان سخت‌کوشی که در حوزه تولید فعالیت می‌کنند، انواع تولیدی هم امروز توانستند سهم خوبی را در این خصوص به خود اختصاص دهند.


تحلیل شما از آثار و تبعات واردات بالک چیست؟ آیا این کار را به صلاح صنعت مکمل می‌دانید؟
من معتقدم یکی از راهکارهای خوبی که سازمان غذا و دارو در پیش‌گرفته است اجازه دادن به واردکنندگان برای واردات به‌صورت بالک است. البته در این مقطع زمانی که درواقع یک دوره گذار است، شرکت‌های داروسازی باید بتوانند با مدیریت ظرفیت خود فضای لازم را برای تولید فراهم سازند؛ بنابراین واردات بالک می‌تواند به کارخانه‌های داخلی کمک کند.


به‌طورکلی با تبدیل‌شدن واردکنندگان به تولیدکننده موافق هستید؟ تصور می‌کنید این فرایند قابل عملیاتی شدن باشد؟
باید به‌صورت کنترل‌شده باشد؛ یعنی اگر فرصتی داده می‌شود که واردات بالک در آن فاصله زمانی انجام شود، باید واقعاً فرایند تولید پیاده‌سازی شود. نه اینکه واردات بالک بهانه‌ای باشد برای واردات محصول نهایی.


بنابراین به کیفیت محصولات تولید داخل اعتقاددارید؟
به‌هرحال صنعت داروسازی ما نشان داده است پتانسیل تولید محصولات متنوعی را دارد و خیلی از موارد هم مشخص‌شده که محصولات تولید داخل کیفیتی هم‌تراز انواع خارجی دارند. حداقل می‌توان به این موضوع توجه داشت که واردات مکمل‌های خارجی ممکن است از منابع چندان معتبری هم نباشد. درحالی‌که کارخانه‌های داروسازی داخلی چون به‌طور کامل تحت کنترل اداره دارو هستند و از منابع معتبری مواد اولیه خود را تهیه می‌کنند، می‌توانند اطمینان بیشتری را برای مصرف‌کننده ایجاد کنند.


آیا ایجاد محدودیت برای واردات را ابزار مناسبی برای حمایت از تولید داخل می‌دانید؟
واقعیت این است که محصولاتی که در داخل تولید می‌شوند ضرورتی به وارداتشان نیست. واردات درزمانی می‌تواند توجیه داشته باشد که امکان تولید آن محصول در داخل کشور وجود نداشته باشد. واردات چنین محصولاتی قطعاً می‌تواند موجب تحریک تولید داخل شود و پس از مدتی کارخانه‌های داروسازی داخل به سمت تولید آن‌ها گرایش پیدا خواهند کرد.


برخی صاحب‌نظران عنوان می‌کنند یکی از اصلی‌ترین مشکلات در صنعت داروسازی، بحث مدیریت و یا کمبود مدیران در سطح جهانی است. آیا شما به این موضوع قائل هستید؟

ما در کشورمان مدیران موفقی در سطح داروسازی داریم که انصافاً باید بگوییم در این صنعت تحول‌آفرین بوده‌اند. بسیاری از مولکول‌هایی که در سطح دنیا برای اولین بار وارد بازار دارویی شده را ما توانسته‌ایم در ایران تولید کنیم.

در حوزه فراورده‌های بیوتکنولوژی، در حوزه فراورده‌های نانو تکنولوژی و برخی از مولکول‌های شیمیایی ما توانسته‌ایم موفقیت‌های بزرگی به دست آوریم. این‌ها همه نشأت‌گرفته از حضور مدیران موفق و سخت‌کوش در حوزه داروسازی است اما طبعیتا برای رسیدن به نقطه مطلوب راه زیادی برای طی شدن وجود دارد. شاید این موضوع بیشتر بستگی به این دارد که سیستم ما ژنریک است و این سیستم هم تبعاتی دارد و ما نتوانسته‌ایم از پتانسیل مدیران خود به‌خوبی استفاده کنیم.


مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که می‌تواند سرنوشت یک شرکت داروسازی را رقم بزند چیست؟

مهم‌ترین مؤلفه بحث کیفیت است. مادامی‌که ما به کیفیت توجه کنیم و کیفیت را سرلوحه کار خود قرار دهیم می‌توانیم شرکت داروسازی موفقی داشته باشیم. سپس موضوع برندینگ مطرح است. بحث برندسازی و تجاری‌سازی محصولات موضوع مهم و سرنوشت سازی است.

کمپانی‌هایی در سطح دنیا توانسته‌اند موفق باشند که دربرند سازی موفق عمل کنند. درواقع یکی از مهمترین عوامل موفقیت در داروسازی را می‌توان استفاده از نام تجاری عنوان کرد. عامل سوم بحث بسته‌بندی محصولات دارویی است. محصولات باید بسته‌بندی مناسبی و درخورشان کالای سلامت‌محور را دارا باشد.


آیا شما شخصاً در داروسازی زهراوی اصول کیفیت را به‌عنوان یک شاخص سرنوشت‌ساز موردتوجه قرار داده بودید؟
ما در داروسازی زهراوی، بر اساس الزامات سازمان غذا و دارو و همچنین بر اساس الزاماتی که با توجه به تولید تحت لیسانس از سوی کمپانی مطرح می‌شد، موضوع کیفیت را رصد می‌کردیم. ضمن اینکه یکسری الزاماتی را فراتر از ضوابط داخلی، در سطح بین‌المللی خصوصاً سازمان‌های جهانی انجام می‌دادیم. به همین جهت باید بگویم که داروسازی زهراوی در کشور ما جزء شرکت‌هایی بود که درزمینه رعایت اصول GMP جایگاه بالایی دارد و شرایط خیلی خوبی را ایجاد کرده بود.


چه اتفاقی باعث حضور شرکت داروسازی زهراوی در حوزه مکمل و پیشرفت در بخش ژلاتین‌ها شد؟
برخی داروهایی به دلیل ماهیت مولکولی ترکیبات آن، به‌ناچار باید دارو به شکل کپسول نرم وارد بازار شود و در شرکت داروسازی زهراوی نیز به همین دلیل خط تولید اشکال داروی کپسول نرم و یا softgel طراحی‌شده و نصب‌شده بود.

بنابراین برای تکمیل ظرفیت و در حقیقت استفاده از ظرفیت‌های خالی خطوط تولید، موضوع تولید مکمل‌های غذایی مطرح شد و در این مسیر اولین، کپسول امگا 3 بود که خوشبختانه با استقبال خوبی هم مواجه شد و آن در حوزه مکمل‌ها انواعی از ویتامین E، ویتامین A و ویتامین D و برخی دیگر به تولید رسید.

شرکت زهراوی با توجه به پتانسیلی که داشت و با توجه به نیروی انسانی مناسب و توانمندی تولیدی در کنار یکدیگر تصمیم گرفت سهم خود را در حوزه مکمل‌ها افزایش دهد و به سراغ گسترده کردن سبد محصولات خود نیز رفت. با توجه به اینکه ظرفیت تولید تکمیل‌شده بود و نیاز به زمان داشت برای ظرفیت‌سازی جدید و احداث خطوط جدید، اقدام به واردات به‌صورت بالک کرد و به‌تدریج در یک پروسه زمانی 2 ساله برای این موارد برنامه‌ریزی داشت و برخی از آن‌ها به تولید رسید و بقیه اقلام هم در فواصل زمانی مشخص و به‌تدریج به تولید خواهد رسید.


آیا فعالیت برندینگ در حوزه دارو و مکمل‌ها را به رسمیت می‌شناسید؟

در حوزه دارو، برخی از شرکت‌های داروسازی قدم‌های ارزنده‌ای را در این مسیر برداشته‌اند و اداره کل دارو هم حمایت‌های مناسبی را در مقاطعی انجام داده است. البته موانعی همچون قیمت نیز در این بحث به‌طورجدی مطرح است. تجربه نشان داده که محدودیت در قیمت‌گذاری باعث عدم موفقیت در بحث برندینگ می‌شود.

باید تدابیر خاصی اتخاذ شود که اولاً روند قیمت‌گذاری ثبات و پایداری داشته باشد و ثانیاً برای محصولاتی که کیفیت مطلوب را دارا هستند حمایت‌های قیمتی مناسبی انجام شود. خوشبختانه در طی سالیان اخیر توانسته‌ایم برندهای خوب و موفقی را در حوزه داروهای خاص معرفی کنیم که با برند سازی می‌توان وضعیت بهتری را رقم زد؛ اما موضوع در خصوص مکمل‌ها متفاوت است. خصوصاً بحث private label یک چالش جدی در حوزه مکمل‌ها است.


با واردات private label ها در حوزه مکمل‌ها موفق هستید؟
نکته اصلی در این بحث آن است که از نظر هزینه اصلاً مقرون‌به‌صرفه نیست که محصولاتی را از خارج کشور وارد بازار کنیم که امکان تولید آن‌ها در داخل کشور وجود دارد. واردات به‌طورکلی در شرایطی منطقی است که موجب ظرفیت‌سازی در تولید شود.


با سخت‌گیری‌ها و محدودیت‌های سازمان غذا و دارو نسبت به قیمت‌گذاری موافق هستید؟

داروها و مکمل‌ها جزء کالاهای سلامت‌محور هستند و نمی‌توان مثل کالاهای دیگر با آن‌ها برخورد کرد. همه دولت‌ها سعی دارند که قیمت داروها را با ابزارهای مختلف کنترل کنند و کشور ما هم از این قاعده مستثنا نیست. چون موضوع سلامت جامعه است و منابع محدودی که دولت در اختیار دارد باید در اختیار کل اعضای جامعه قرار گیرد؛ اما نکته حائز اهمیت این است که باید برنامه به نحوی پیش برود که حمایت‌های لازم از تولید داخل هم انجام شود.

اگر بتوان قیمت‌ها را به‌گونه‌ای تعریف کرد که هم هزینه‌های جاری و هم هزینه‌های تحقیقاتی را پوشش دهد و با انواع برند خارجی هم موازنه قیمتی داشته باشد، قطعاً باعث رشد و تعالی شرکت‌های داروسازی می‌شود. از طرفی دیگر شرکت‌های داروسازی هم در حوزه تحقیقات می‌توانند سرمایه‌گذاری بیشتری را انجام دهند و به سمت تولید داروهای خاص رفته و تولید داروهایی با تکنولوژی خاص برآورده می‌شود.


درباره مکمل‌ها هم به موضوع قیمت‌گذاری قائل هستید؟
به نظر می‌رسد سازمان غذا و دارو با این موضوع چندان سخت‌گیرانه برخورد نمی‌کند. رویکرد اصلی مبتنی بر قیمت تمام‌شده است و موضوع بیشتر از طریق سندیکا انجام می‌گیرد. به نظر بنده همین روند قیمت‌گذاری که بر اساس سندیکا است بسیار مناسب است و پروسه قیمت‌گذاری را راحت‌تر کرده است. به دلیل اینکه سندیکا نهادی برخاسته از صنایع داروسازی است و می‌تواند شرایط را بهتر درک کرده و تصمیم‌گیری مناسبی را انجام دهد.


آیا تقویت صنعت مکمل‌ها را منوط به تقویت صنعت بسته‌بندی نمی‌بینید؟

صنعت بسته‌بندی در کشور ما نیازمند توجه بیشتر است. هم در حوزه دارو هم در حوزه غذا. ما در داروسازی زهراوی سعی کردیم با توجه به کیفیت مناسب داروهای تولیدی و رقابت با محصولات مشابه خارجی توجه بیشتری به این امر داشته باشیم.

موضوع بسته‌بندی در بحث مکمل‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کند. به‌طورمعمول انتظار مصرف‌کننده از مکمل بسته‌بندی شکیل و ظاهری مناسب است. به دلیل حضور رقبای خارجی، شرکت‌های داخلی باید بتوانند کیفیت بسته‌بندی محصولات خود را ارتقاء دهند.


نظر شما در خصوص آزادسازی تبلیغات مکمل‌ها چیست؟
فضای آزاد برای تبلیغات مکمل‌ها ممکن است سبب مصرف فزاینده شود که با شرایط اقتصادی و فرهنگی جامعه ما همخوانی نداشته باشد. ضمن اینکه باید به این نکته نیز توجه داشت که محصولات خارجی، حضور قوی‌تر در بازار دارند و با افزایش تبلیغات، بازار مکمل‌ها شاید قدری از کنترل خارج شود؛ اما به‌صورت محدود و مدیریت‌شده می‌تواند مفید باشد.


مصرف مکمل‌ها را مساوی توسعه‌یافتگی کشور میدانید؟
لزوماً این‌طور نیست. عوامل دیگری نیز در این موضوع دخیل هستند.


کیفیت مواد اولیه وارداتی را در چه سطحی می‌دانید؟
با توجه به نظارت جدی سازمان غذا و دارو، مواد اولیه مکمل‌ها و ویتامین‌ها در ایران کیفیت بسیار مناسبی است. کیفیت مواد اولیه تحت استانداردهای شناخته‌شده جهانی و رفرنس‌های معتبر است. در بحث واردات مواد اولیه سخت‌گیری‌های لازم انجام می‌گیرد.


پیش‌نیازهای اولیه برای گام برداشتن در مسیری که به توسعه صادرات مکمل‌ها به خارج کشور ختم شود را چه می‌دانید؟

در حال حاضر صنعت داروسازی ما بیش از نیاز کشور توان تولید دارد، بنابراین نیاز است که به بازارهای خارج از مرزهای کشور نیز توجه شود؛ اما یکی از فاکتورهایی که برای این بازارها می‌تواند مطرح باشد اصلاح GMP و اصلاح کیفیت و رعایت استانداردهای جهانی است.

در مقوله صادرات، بسیاری از کشورهایی که دارو را صادر می‌کنیم دارای شرایط ثبتی و ریگولیشن های خاص خود را دارد و عوامل کیفی متفاوتی را باید تأیید کنند. همین مراتب در حوزه مکمل‌ها هم وجود دارد برای برخی از محصولاتی که در کشور در حال تولید است آن‌قدر ظرفیت داریم که بتوانیم در حوزه صادرات این داروها نیز اقدام کنیم. البته همان‌طور که قبلاً اشاره شد بسته‌بندی محصولات ما نیز باید با رقبای خارجی ما رقابت کنند.