تاریخچه ی کنجد

کنجد (Sesamum indicum L.) تاریخچه‌ای جذاب دارد. کنجد یکی از قدیمی‌ترین گیاهان کاشته شده در دنیا است و برای حدود 6000 سال است که کشت می‌شود. دانه‌ی کنجد و روغن آن به‌عنوان یک ماده‌ی غذایی مهم و همچنین برای مصارف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل تأمین انرژی، آرامش روحی و جلوگیری از پیری می‌باشد.

همچنین این ماده به‌عنوان یک حشره‌کش برای آماده کردن مومیامی توسط مصریان باستان به‌ صورت روغن ماساژ بدن استفاده می‌شده است. این روزها، بدن‌سازان از لیگنان‌های حاصل از دانه‌های کنجد برای افزایش کارایی و کاهش وزن استفاده می‌کنند.

اخیراً، در مطالعات توجه بسیاری به لیگنان‌های دانه کنجد به دلیل اثرات بیولوژیکی و فواید سلامتی آنها شده است.

دانه‌ی کنجد یکی از دو منبع اصلی لیگنان‌های گیاهی است، منبع اصلی دیگر بذر کتان است. لیگنان‌ اصلی دانه کنجد، سِسامین (sesamin) است. دانه کنجد حاوی حدود 4/0% سسامین در روغن کنجد یا حدود mg4 در هر گرم است. نصف دانه‌ی کنجد از لیگنان سسامولین و در مقادیر کمتر از سسامول، سسامینول و لیگنان‌های محلول در آب، سسامینول دی گلوکوزید و سسامینول تری‌گلوکوزید تشکیل شده است.

(آگلیکوزیدها محلول در چربی هستند.) به‌علاوه، دانه کنجد دارای مقادیر کم ماتاایرزینول، لاریسی رزینول، پینورزینول و سیرینگارزینول می‌باشد. سسامین، مشابه تمام لیگنان‌های گیاهی، یک دیمر فنیل پروپانوئید است. به هرحال، در مقابل لیگنان بذر کتان، سکوایزولاریسی رزینول دی‌گلوکوزید (لیگنان‌های بذر کتان را ببینید) و لیگنان صنوبر 7 ـ هیدروکسی ماتاایرزینول (لیگنان‌های صنوبر را ببینید)، که از نوع ساختاری دی‌بنزیل بوتیرولاکتون هستند، سسامین از نظر ساختاری جز انواع تتراهیدروفوران یا فوروفوران می‌باشد.

دو نوع ساختاری اصلی لیگنان‌ها در قلمرو گیاهی، انواع دی بنزیل بوتیرولاکتون و تتراهیدروفوران یا فوروفوران هستند. سسامین و تمام لیگنان‌های دانه‌ی کنجد نیز جز دسته فیتواستروژن‌ها به ‌شمار می‌روند. اسامی شیمیایی سسامین عبارتند از: 5، ′5 ـ (تتراهیدرو ـ H1 و H3 ـ فورو [3 و 4 ـ c] فوران ـ 1 و 4 ـ دیل) 

بیس ـ 1 و 3 ـ بنزودیوکسول؛ تتراهیدرو ـ 1 و 4 ـ بیس [3 و 4ـ (متیلن دیوکسی) فنیل] ـ H1 و H3 ـ فورو [3 و 4 ـ c] فوران، و 2 و 6 ـ بیس (3 و 4 ـ متیلن دیوکسی فنیل) ـ 3 و 7 ـ دیوکس ـ آبیسیکلو [3. 3. 0] اکتان.فرمول مولکولی آن C20H18C6 و وزن مولکولی آن 35/354 می‌باشد. شماره‌ی پذیرش CAS برای سسامین 7 ـ 80 ـ 606 است. سسامین به ‌صورت یک محصول فرعی از تصفیه‌ی روغن کنجد خوراکی به‌دست می‌آید که حاوی نسبت 1:1 از سسامین و اپی‌مر آن اپی‌سسامین است. سسامین خالص نیز در دسترس می‌باشد.

***********

منبع: سامانه مکمل شناسی