عملکرد سلنیوم به چه صورت است؟ چگونه در تقویت سیستم ایمنی نقش ایفا می کند
فعالیت آنتیاکسیدانی سلنیوم به طور عمده به علت نقش آن در ساخت و عملکرد گلوتاتیون پراکسیدازهای وابسته به سلنیوم (GSHPx) میباشد. گلوتاتیون پراکسیدازها معادلهای کاهنده را از گلوتاتیون استفاده میکنند تا هیدروپراکسیدازها را سمزدایی کنند.
گلوتاتیون پراکسیداز مختلف وجود دارد. GSHPx-1 در اغلب سلولهای بدن وجود دارد. GSHPx-2 (در اصل بهعنوان GSHPx-GI شناخته میشود) به طور عمده در سلولهای مجرای گوارشی یافت میشود. GSHPx-3 یک گلوتاتیون پراکسیداز خارج سلولی است. GSHPx-4 یک گلوتاتیون پراکسیداز هیدروپراکسیدی متصل به غشا است. GSHPx-4 با عنوان هیدروپراکسید فسفولیپید یا PHGPx نیز خوانده میشود.
GSHPx-4 میتواند هیدروپراکسیدهای فسفولیپیدی را سمزدایی کند و در نتیجه به همراه دی ـ آلفا ـ توکوفرول مانع آسیب اکسیداتیو به غشاها میشود. GSHPx-3، گلوتاتیون پراکسیداز خارج سلولی، پراکسیدهای موجود در مایع خارج سلولی را حذف میکند. گلوتاتیون پراکسیدازها، پراکسید هیدروژن و هیدروپراکسیدهای مشتق از اسید چرب را سمزدایی میکنند. این نقش آنتیاکسیدانی این آنزیمهاست. با این حال، مطالعهی اخیر نشان میدهد که گونههای اکسیژن فعال نقشهای مهمی در فرآیندهای انتقال سیگنال برعهده دارند.
بنابراین، با اثر بر غلظت گونههای اکسیژن فعال در سلولها، گلوتاتیون پراکسیدازها ممکن است دارای نقشهای تنظیمی در انتقال پیام باشند.
فعالیت آنتیاکسیدانی سلنیوم میتواند به علت نقش آن در تیوردوکسین ردوکتازهای وابسته به سلنیوم باشد. این آنزیمها، پیوندهای دیسولفیدی داخل مولکولی را احیا کرده و اسیدآسکوربیک را مجدداً از دهیدروآسکوربیک اسید تولید میکنند. تیوردوکسین ردوکتازها میتوانند همچنین تنظیم احیایی فاکتورهای مختلفی را تحت تأثیر قرار دهند که شامل ریبونوکلئوتید ردوکتاز (آنزیمی که ریبونوکلئوزید دیفسفاتها را به دئوکسی ریبونوکلئوزید دیفسفاتها تبدیل میکند)، گیرندهی گلوکوکورتیکوئید و فاکتورهای رونویسی AP-1 و NF-KappaB میباشد.
به نظر میرسد که کمبود سلنیوم باعث افت اثر اجزای مختلف سیستم ایمنی میشود. در انسانها، کمبود سلنیوم با کاهش تیترآنتیبادی IgG و IgM همراه است. در مدلهای حیوانی، کمبود سلنیوم باعث کاهش فعالیت نوتروفیل، کاهش فعالیت ضدکاندیدایی توسط نوتروفیلها و افت ایمنی سلولی میشود. مکمل سلنیوم در انسانها باعث افزایش فعالیت سلول کشنده طبیعی (Natural killer cell) میشود.
اثرات احتمالی تنظیم ایمنی توسط سلنیوم به خوبی شناخته شده نیستند. فعالیت آنتیاکسیدانی سلنیوم میتواند دارای نقشها و شاید یک اثر اصلی در بین این اثرات محتمل باشد. این امر بدیهی است که سلنیوم احتمالاً در تقویت ایمنی سلولی مؤثر است که میتواند به علت تنظیم افزایشی بیان گیرنده اینترلوکین -2 (IL-2) با گرایش بالا به سلول T باشد که وسیلهای برای افزایش پاسخهای سلول T است، همچنین موجب پیشگیری از آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو به سلولهای ایمنی میشود. ایمنی سلولی افزایش یافته میتواند اثرات تحریکی ممکن سلنیوم را درتولید آنتیبادی توجیه کند. فعالیت ضدسرطانی سلنیوم میتواند به علت فعالیت آنتیاکسیدانی آن و همچنین توانایی این عنصر در افزایش ایمنی باشد.
مشاهده شده است که در شرایط in vitro، سلنیوم آپوپتوز را در سلولهای تومور افزایش میدهد، قدرت کشتن در ماکروفاژها افزایش یافته و در مقابل آسیب اکسیداتیو DNA در in vitro مقاومت ایجاد میکند. مطالعات حیوانی نشان میدهند که سلنیوم میتواند فعالیت ضدآنژیوژنیک داشته باشد. مکانیسم احتمالی برای فعالیت ضدآنژیوژنیک سلنیوم، اثر مهاری آن بر بیان فاکتورهای رشد اندوتلیال عروقی (VEGFs) است.
این مورد در بعضی مطالعات حیوانی مشاهده شده است. مشاهده شده است که سلنیوم، در کشت سلولی، فعالیت ژلاتینولیتیک متالو پروتئیناز ـ 2 (MMP-2) ماتریکس را مهار میکند.
بعضی مطالعات اپیدمیولوژیکی نشان میدهند که یک ارتباط معکوس بین بیماری عروق کرونر قلب و دریافت سلنیوم وجود دارد. فعالیت احتمالی ضد آتروژنیک سلنیوم با فعالیت آنتی اکسیدانی آن مرتبط است. گلوتاتیون پراکسیداز لیپوپروتئین با چگالی پائین (LDL) را از اکسیداسیون محافظت میکند. به نظر میرسد LDL اکسید شده یک عامل حتمی در آتروژنز باشد. سلنیوم میتواند تجمع پلاکتی را کاهش دهد و کمبود آن موجب تراکم لیپوپراکسید میگردد.
لیپوپراکسیدازها باعث نقص در سنتز پروستاسیکلینها میشوند و سنتز ترومبوکسان را ارتقا میدهند که میتواند باعث افزایش تجمع پلاکتی گردد.
**********
منبع: سامانه مکمل شناسی