روشهای پیشگیری از کمبود ید

معمولا“ از چند روش برای رساندن ید به بدن استفاده می شود:

1-     مکمل یاری: استفاده از قرصهای یدات پتاسیم، محلول لوگل، روغن یده (تزریقی یا خوراکی)

2-     غنی سازی: افزودن ید به نان، نمک، شیر، آب، غذای کودک.

3-     تغییر در عادات غذایی: مصرف بیشتر غذاهای دریایی، جلبکها و مصرف کمتر مواد گواترزا.

4-    فعالیتهای بهداشت عمومی: افزایش دسترسی به مراقبتهای بهداشتی اولیه.

بجز روشهای فوق می توان از کودهای شیمیایی حاوی ید و غذای دامی ید دار نیز بعنوان روشی برای تامین ید مورد نیاز انسان استفاده کرد. البته هر یک از روشها منافع و معایب خاصی دارند.

اکنون رایجترین روش در سراسر دنیا برای تامین ید مورد نیاز بدن استفاده از نمک یددار است. کشورهای زیادی در دهه های گذشته با تدوین قوانینی فروش و توزیع نمک غیر یددار را در مناطق خاص یا کل کشورشان ممنوع کرده اند که در این زمینه می توان به سوئیس، کانادا، اتریش و برزیل اشاره کرد که به ترتیب در سالهای 1924، 1949، 1963، 1957 قانونگذاری داشته اند. تجربه سایر کشورهای دنیا نشان می داد که کشورهای اروپائی، امریکا، استرالیا و تعداد زیادی از کشورهای دیگر در سالهای 1920 به بعد ید را به نمک طعام افزوده اند و تجربه موفقی در کاهش شیوع گواتر داشته اند. ضمن اینکه گزارشی دال بر عوارض ناشی از مصرف نمک یددار گزارش نشده است و حتی بعضی از کشورها مصرف نمک یددار را اجباری کرده اند.

به دلایل زیر نمک بعنوان بهترین حامل برای ید انتخاب شده است :

1-     میزان مصرف روزانه نمک معمولا“ ثابت است.

2-     مصرف نمک وابسته به وضعیت اقتصادی خانوار نیست.

3-     نظارت و پایش مصرف آن به راحتی قابل انجام است.

4-     افزودن ید به نمک تاثیری بر بو، رنگ یا مزه نمک ندارد.

5-     افزودن ید به نمک اثر سوء بر مصرف کننده نمی گذارد.

6-     هزینه های افزودن ید به نمک بسیار ناچیز است.

7-     روش مطمئن و ایمنی است.

8-     اثرات مثبت این روش در کشورهای دیگر دیده شده است.

     یددار نمودن نمک قدیمیترین، مناسبترین و کم خرجترین روش کنترل کمبود ید است،

محلول روغنی ید، این محلول از مدتها قبل به صورت تزریق درون عضلانی در بسیاری از ممالک مانند چین، گینه جدید، نپال، اکوادور، اندونزی وزئیر مورد استفاده قرار گرفته است. هر تزریق برای سه تا پنج سال ید بدن را به میــزان کـــافی تامین می کند. اخیرا" از کپسولهای خوراکی که برای یک سال موثر هستند، استفاده می شود.

مشکلات این روش عبارتند از:

الف) پرخرج تر است؛

ب) شرکت های محدودی آن را تولید می کند و ممکن است خرید آن مشکل باشد؛

ج) در مبتلایان به گواتر چند گرهی در سنین بالا ممکن است سبب بروز پرکاری تیروئید شود. بیشتر صاحبنظران معتقدند که روش اصلی پیشگیری IDD توزیع نمک یددار است ولی استفاده از تزریق محلول روغنی ید را در فاصله ای که نمک یددار تهیه و با وضع قوانین لازم به طریق صحیح توزیع شود (که معمولا" چند سال طول می کشد) مفید می دانند. همچنین در مناطقی که امکان دسترسی به آنها کم است و جاده و امکانات مناسب وجود ندارد، تزریق محلول روغنی بسیار مناسب است. تزریق یک میلی لیتر محلول روغنی یددار به افراد یک تا 40 ساله و 5/0 میلی لیتر به کودکان زیر یک سال نیاز ید را به مدت 3 تا 5 سال تامین می کند. بعلاوه، این محلولها در پیشگیری اختلالهای ناشی از کمبود ید، موثر بودن در درمان کمکاری تیروئید ناشی از کمبود ید در کشور ما  و سایر نقاط جهان  مشخص شده است.

در ایران نمک های خوراکی با 40 گاما ید بصورت یدات پتاسیم غنی می شوند. کلیه نمک های خوراکی باید در کارخانجات تولید کننده با یدات پتاسیم غنی شوند.

منبع: دفتر بهبود تغذه وزارت بهداشت و درمان