ویتامین C چیست؟
آسکوربیک اسید عمده¬ترین شکل رژیمی ویتامین C می‌باشد.
واژه¬های ویتامین C، آسکوربیک اسید یا L- آسکوربیک اسید، L- آسکوربات و آسکوربات معمولا به جای یکدیگر استفاده می‌شوند.
ویتامین C مشتقی از هگزوزها است که از نظر ساختاری شبیه قند شش کربنه گلوکز می‌باشد. این ویتامین یک مغذی ضروری برای انسان می‌باشد و همانطور که لینوس پولینگ (Linus Pauling) در سال 1970 بیان کرد: «با سایر ویتامین‌ها از این نظر تفاوت دارد که تنها در غذای تعداد کمی از گونه¬های حیوانی- انسان، انسان‌های نخستین، خوک گینه، خفاش میوه خوار هندی و بعضی گونه¬های پرندگان گنجشکی - مورد نیاز است.» این ویتامین هم چنین برای ماهی سالمون کوهو، قزل آلای رنگین کمان، کپور و بعضی حشرات نیز ضروری است.
بیشتر حیوانات دیگر، گونه¬های گیاهی عالی تر و احتمالا تمامی کلاس‌های جلبک‌ها قادر به سنتز ویتامین C از گلوکز یا سایر قندها هستند. مولکول‌های شبیه به ویتامین C توسط بعضی قارچ‌ها ولی نه باکتری‌ها ساخته می‌شوند. تمامی حیوانات نیازمند دریافت ویتامین C، فاقد آنزیم ال-گولانو- گامالاکتون اکسیداز که آنزیم مرحله¬ی آخر سنتز اسید آسکوربیک از گلوکز می‌باشد، هستند. گیاهان برای تسهیل مقاومت در برابر استرس اکسیداتیو مرتبط با هزاران اتفاق زیستی و غیر زیستی همراه با فتوسنتز میزان زیادی اسید آسکوربیک می¬سازند.
اصلی¬ترین سندرم کمبود ویتامین C، اسکوروی (scurvy¬) می‌باشد. علایم اسکوروی شامل التهاب و خونریزی لثه¬ها، پتشی، اکیموز، هایپرکراتوز فولیکولار، موهای فنری، هموراژی در نواحی اطراف فولیکول‌ها، اختلال در ترمیم زخم، خشکی چشم و دهان (سندرم شوگرن)، درد مفاصل، ضعف عضلانی، درد عضلات، خستگی، افسردگی، عفونت‌های مکرر، آنمی، بی¬اشتهایی عصبی، اسهال و مشکلات ریوی و کلیوی که می¬تواند منجر به کما و مرگ شود، می‌باشد. اسکوروی تمامی سیستم¬های بدن را درگیر می¬کند.
فاکتور ضد اسکوربوتیک در سال 1927 توسط بیوشیمیدان مجارستانی دارنده¬ی جایزه نوبل Albert Szent- Gyogyi و همکارانش از غده¬ی آدرنال گاو نر استخراج شد. اگرچه در آن زمان وی نمی¬دانست که این ماده فاکتور آنتی اسکوربوتیک است. در حقیقت، زمینه¬ی پژوهشی او ویتامین¬ها نبود، بلکه روی اکسیداسیون و احیای بیولوژیک مطالعه می¬کرد.
وی به دنبال مواد احیا کننده در عصاره¬ی قشر آدرنال بود. ماده¬ای که بعدها آن را آسکوربیک اسید نامیدند، وی آنرا (CXII) نامید، چرا که دوازدهمین ماده به دست آمده در پژوهش‌های وی در مورد اکسیداسیون بافتی و عملکرد قشر آدرنال بود. او بعدها کشف کرد که CXII در واقع ویتامین C است که عامل ضد آسکوربوتیک می‌باشد. فرمول تجربی آن C6H8O6 می‌باشد، کربوهیدرات و به احتمال زیاد مشتق قندی است. وی در مورد این کشف مقاله¬ای ارایه داد که نام این مقاله «Ignos» بود.
(از کلمه « Ignosco» در لاتین به معنای نمی¬دانم و «-ose» برای نشان دادن اینکه عضوی از گروه قندهاست). اما ویراستار ژورنال اسم مقاله را رد کرد و نام بعدی که Szent- Gyogyi برای آن انتخاب نمود Godnose بود. ویراستار واژه hexuronic acid را به دلیل این که 6 کربن دارد و یک اسید قندی شبیه به گلوکورونیک اسید می‌باشد، پیشنهاد داد. Szent- Gyogyi این نام را پذیرفت و پس از مدت کوتاهی آن هم به آسکوربیک اسید تغییر پیدا کرد. او ساختار دقیق اسید آسکوربیک را که Ignose Godnose را توضیح دهد، نمی‌دانست. شیمیدان و برنده جایزه نوبل دیگری به نام Walther Haworth س
اختار آن را رمز گشایی نمود.
«Szent- Gyorgyi» منابع غذایی غنی از آسکوربیک اسید را میوه¬های فلفل قرمز مجارستانی و یا فلفل قرمز معرفی نمود. همچنین مواد احیا کننده دیگری نیز در فلفل قرمز پیدا کرد. او این مواد را ویتامین P نامید. این¬ها اولین فلاونوئیدهای کشف شده بودند. در سال 1932 بیوشیمیدان امریکایی Glen king و همکارانش، اسید آسکوربیک را از آب لیمو ایزوله کردند که اولین منبع ویتامین C شرح داده شده بود.
بیشتر علایم اسکوروی به ویژه آنهایی که مربوط به بافت پیوندی می‌شوند با اثرات بیوشیمیایی ویتامین C به ویژه نقش آنها به عنوان کوفاکتور پرولیل و لیزیل هیدروکسیلاز که آنزیم¬های مهم در سنتز کلاژن هستند، توضیح داده می‌شوند.کلاژن سنتز شده در غیاب اسید آسکوربیک – نظیر حالتی که در اسکوروی ایجاد می‌شود- قادر به تشکیل صحیح فیبرها نمی‌باشد که منجر به شکنندگی عروق خونی و سایر نقایص می¬گردد. آسکوربیک اسید در واکنش‌های پرولیل و لیزیل هیدروکسیلاز همانند بیشتر واکنش‌های بیوشیمیایی که شرکت دارد، به عنوان عامل کاهنده عمل می¬کند. در این واکنش‌ها ویتامین سبب کاهش یون‌های فریک وکوپریک به حالات به فروس و کوپروس می‌شود که دو شکل یونی ایجاد شده برای پیشرفت واکنش‌ها الزامی هستند.
اسید آسکوربیک همچنین در بیوسنتز سایر ترکیبات بافت پیوندی نظیر الاستین، فیبرونکتین، پروتئوگلیکان‌ها، ماتریکس استخوان و فیبریلین مرتبط با الاستین مشارکت دارد. همچنین در بیان ژن کلاژن و ترشح پروکلاژن سلولی اهمیت دارد.
خستگی و ضعف اسکوروی می¬تواند مربوط به کمبود ال-کارنیتین باشد. اسید آسکوربیک کوفاکتور واکنش‌های بسیار مهم در مسیر بیوسنتز کارنیتین می‌باشد.
بنا به دلایل گفته شده، اسید آسکوربیک بیشتر با خواص آنتی اکسیدانی و نقش آن در پیشگیری از بیماری‌های دژنراتیو مشخصی نظیر بیماری عروق کرونر قلب و سرطان شناخته می‌شود. در واقع اسید آسکوربیک مهم‌ترین آنتی اکسیدان محلول در آب در بدن می‌باشد.
میزان دریافت روزانه ویتامین C برای جلوگیری از اسکوروی 10-5 میلی¬گرم است. اسکوروی در کشورهای توسعه یافته به ندرت دیده می‌شود. چراکه مردم این کشورها معمولا بسیار بیشتر از این مقدار مصرف می¬کنند. در حدود 90% ویتامین C در رژیم غذایی معمولی از میوه‌ها و سبزیجات تامین می‌شود. فلفل- فلفل شیرین سبز و قرمز، فلفل تند سبز و قرمز- از منابع غنی ویتامین C به شمار می‌روند. سایر منابع خوب این ویتامین عبارتند از: مرکبات و آب مرکبات، کلم بروکلی، اسفناج، توت فرنگی و گل کلم. مغزها و غلات حاوی مقدار بسیار کمی ویتامین C هستند. فرآیند پخت فعالیت این ویتامین را از بین می‌برد.
تقریبا 10-5 درصد محتوای ویتامین C میوه¬های تازه و سبزیجات به شکل دهیدروآسکوربیک اسید می‌باشد. در مورد غذاهای فرآوری شده این عدد به بیش از تقریبا 30% می‌رسد. D- آسکوربیک اسید (اریتوربیک اسید یا ایزوآسکوربیک اسید) که اپی مر L- آسکوربیک اسید می‌باشد، معمولا به عنوان نگهدارنده¬ی آنتی اکسیدان به غذاها افزوده می‌شود. اریتوربیک اسید مقدار بسیار کمی از اثرات اسید اسکوربیک را داراست.
علاوه بر اسید آسکوربیک و L – اسید اسکوربیک، ویتامین C با نام‌های دیگری نظیر 2، 3- دی دهیدرو-L-ترئو-هگزانو- 1، 4- لاکتون، 3- اکسو-L-گولوفورانولاکتون، L- ترئو- هگز-2- انونیک اسید گاما-لاکتون، L-3- کتو-ترئو- هگزورونیک اسید لاکتون، L-گزیلو- آسکوربیک اسید و ویتامین آنتی اسکوربوتیک شناخته می‌شود. اختصار آن.AA است. اسید اسکوربیک یک کریستال محلول در آب است که مزه¬ی اسیدی تیز خوشایندی (برای بعضی افراد) دارد. وزن مولکولی آن 13/176 دالتون و فرمول مولکولی آن C6H8O6 است.
L- آسکوربیک اسید، L- دهیدروآسکوربیک اسید یا DHA می‌باشد.
************
منبع: سامانه مکمل شناسی
