بیماری های غیرواگیر

تا چند سال پیش بیماریهای واگیر بعنوان بزرگترین معضل بهداشتی کشورهای جهان بشمار می رفت ، بطوریکه تمام توان بهداشتی کشورها صرف کنترل و پیشگیری از همه گیری این بیماریها می شد . از چند دهه پیش با موفقیتهای به دست آمده در زمینه ارتقای نظام سلامت و تکنووژی جدید پیشرفت عمده ای درخصوص کنترل بیماریهای واگیردار حاصل شده و پس از طی این مراحل ، بیمارهای غیر واگیر در حال حاضر بعنوان مشکل عمده بهداشتی مطرح است . از مهمترین بیماریهای این گروه می توان به آسیبهای ناشی از سوانح و حوادث ، بیماریهای قلبی - عروقی ، دیابت ، فشار خون بالا ، سکته های مغزی ، بیماریهای تنفسی مزمن ، بیماریهای مفصلی استخوانی مزمن و سرطانها اشاره کرد .

بدلیل افزایش روند مرگ و میر ناشی از بیماریهای غیر واگیر بخصوص در کشورهای در حال توسعه ، سازمان جهانی بهداشت ( WHO ) از دو دهه پیش بیماریهای غیر واگیر را جزو اولویتهای بهداشتی در کشورهای در حال توسعه اعلام کرده است .

اکنون بیماریهای غیر واگیر علل اصلی مرگ و ناتوانی در جهان می باشند و در گزارش سال 2002 سازمان جهانی بهداشت ، 60% علل مرگ و 43% بار جهانی بیماری ها مربوط به بیماریهای عمده غیر واگیر می باشد . کشورهای با درآمد پائین و متوسط 79% مرگ و 85% بار اینگونه بیماری ها را به خود اختصاص می دهند . چهار بیماری عمده غیر واگیر ( بیماری قلبی و عروقی ، سرطان ، بیماری انسدادی مزمن ریوی و دیابت ) مستقیماً به سه عامل خطر اصلی قابل پیشگیری شامل مصرف سیگار ، تغذیه نامناسب و عدم فعالیت بدنی مناسب وابسته هستند .

افزایش روز افزون شیوع این بیماری ها ، خسارات اقتصادی هنگفتی را به کشورها تحمیل می کند . علت این افزایش ، زمینه سازی مساعدی است که در اثر افزایش ریسک فاکتورهای ( عوامل خطر ) این بیماری ها در سالیان گذشته بوجود آمده است . تغییر شیوه زندگی باعث شده است که برخی از عوامل خطر ساز مهم از جمله مصرف دخانیات ، عدم فعالیت بدنی مناسب ، مصرف ناکافی میوه و سبزیجات و شیر و لبنیات ، سوانح و حوادث ، تعداد مبتلایان به فشار خون بالا و چربی و قند خون بالا در جامعه افزایش یابد و این خود زنگ خطری است برای افزایش مرگ و میر و ناتوانی های ناشی از بیماریهای غیر واگیر که در حال حاضر گریبانگیر کشورهای در حال توسعه است .

همانطور که گفته شد دلیل این وضعیت ، تغییراتی است که در سالهای گذشته در شیوه زندگی مردم ایجاد شده است و شاید بتوان یکی از علل ایجاد این تغییرات را علاوه بر مقتضیات زندگی کنونی ، در آگاهی و نحوه عملکرد مردم دانست . در بسیاری از موارد ، عدم آگاهی کافی از عوامل خطر ساز و عدم بکارگیری تمهیدات لازم و ضروری ، باعث شده است تا این عوامل روز به روز افزایش یابند . بنابراین شناخت این عوامل و سیاستگذاری در نحوه چگونگی مقابله و کاهش روند روز افزون آنها می تواند تأثیر بسزایی را در کاهش بیماریهای غیر واگیر داشته باشد .

به نظر می آید که بیماریهای مزمن و غیر واگیر هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای روبه پیشرفت ، در بین بزرگسالان اهمیت بیشتری می یابند . هم اکنون بیماریهای قلبی - عروقی و سرطانها در رأس علل مرگ در کشورهای پیشرفته ( یعنی اروپا و آمریکای شمالی ) قرار دارند و 70 تا 75 درصد همه ی مرگها را شامل می شوند . در بسیاری از کشورها بیماریهای مزمن روند صعودی دارند و به دلایل چندی این روند افزایش هم خواهند یافت ، یک دلیل آن افزایش طول عمر در بسیاری از کشورها است که در نتیجه ی آن شمار کسانی که به سنین بالاتر می رسند و در معرض خطر بیش تر از نظر ابتلا به انواع بیماریهای مزمن هستند ، بیش تر می شود . دلیل دیگر آن است که الگوهای زندگی و رفتاری مردم به سرعت دگرگون می شود و این دگرگونی شروع بیماریهای مزمن را مساعد می کند . دلیل سوم آن که با مراقبتهای پزشکی نوین بسیاری از مبتلایان به بیماریهای مزمن می توانند زنده بمانند . تأثیر بیماری مزمن بر زندگی مردم هنگامی که از نظر کاستن عمر ، ناتوانی ، دشواریهای خانوادگی ، فقر و از دست رفتن اقتصاد کشور در نظر گرفته شوند ، جدی تر می باشند . اکنون کشورهای رو به پیشرفت متوجه شده اند که باید اقداماتی نمایند تا از (( همه گیری )) بیماریهای غیر واگیر که احتمال می رود همراه با پبشرفت اقتصادی و بهداشتی به وجود آید ، پرهیز شود .

پیشگیری از بیماریهای مزمن

پیشگیری از بیماریهای مزمن بر پایه ی آگاهی از چند عاملی بودن علت آنها و بنابراین مستلزم مجموعه ای از مداخلات است . پیش از این به نظر می رسید که پیشگیری نوع سوم تنها راه احتمالی جلوگیری از بروز نقص عضو بعدی یا بروز مرگ زودرس است ولی اکنون با شناخت عوامل خطر ، فعالیتهای ارتقای بهداشت با هدف پیشگیری اولیه ، بیش از پیش در مبارزه با بیماریهای مزمن به کار می روند ( مانند حذف یا کاهش عوامل خطر و تغییر در الگوی سبک زندگی 

دانش کنونی نشان می دهد که بیماران مزمن به طیف گسترده ای از خدمات نیاز دارند . مانند بیماریابی از طریق غربالگری و معاینات بهداشتی ،کاربرد روشهای دقیق تشخیصی ، درمانی و بازتوانی ، مبارزه با آلودگی آب ، هوا و مواد خوراکی ، کاستن از آسیب ها ، اثر گذاشتن بر الگوهای رفتاری و سبک زندگی انسان از طریق آموزش فشرده و بالا بردن استاندارد موسسات مراقبت پزشکی و ایجاد و به کار گیری روشها های بهتر مراقبتهای جامع پزشکی از جمله خدمات بهداشتی اولیه . در مواردی مانند مبارزه با مصرف دخانیات ، مبارزه با مصرف مشروبات الکلی و اعتیاد دارویی به جنبه های سیاسی هم نیاز هست و برای این کار باید مجموعه ی نیازهای پزشکی و اجتماعی بیماران مزمن به عنوان یک کلیت و هموراه در رابطه با خانواده و جامعه در نظر گرفته شوند

***********

منبع: سامانه مکمل شناسی به نقل از دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت