بر اساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، سایت هیچگونه فعالیتی در راستای فروش مکمل های غذایی ندارد.

بیم ها و امید ها در حوزه مکمل های غذایی

بیم ها و امید ها در حوزه مکمل های غذایی

دکتر مهناز خانوی
مدیر کل اداره فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو

«سازمان غذا و دارو با اعطای گواهینامه تولید تحت لیسانس از سوی هر برند خارجی که به صورت Private label تولید می شود و فاقد تکنولوژی و خط تولید کارخانه است یا اینکه سهمی از بازار کشور مبدا ندارد و در عرصه بین المللی چندان شناخته شده نیست، مخالف است »

سیاست کلان اداره کل مکمل های غذایی برای ساماندهی تولید و واردات مکمل ها چیست؟

نکته ای که مشخصا لازم است به آن توجه کنیم، شرایط ویژه امروز است. در ماه های اخیر شرایط خاصی ایجاد شده که اگر بخواهیم درست برخورد کنیم، باید بگوییم فرصت ها و تهدید هایی در بحث صنعت و تجارت مطرح است و هوشمندی ما است که این شرایط را به سمتی سوق دهیم که تهدیدها به فرصت تبدیل شوند.


مطالبی را رئیس محترم سازمان غذا و دارو در رابطه با تحریم ها و فشارهای اقتصادی بر کشورمان در مصاحبه های اخیر عنوان کردند و اشاره داشتند که کشورمان در حال حاضر در شرایط جنگ اقتصادی قرار دارد. در نتیجه بخواهیم یا نخواهیم، بحث واردات و تولید مکمل های غذایی از این قضیه تاثیر می پذیرد. یکی از سیاستهای حال حاضر ما برای اینکه این تهدید پیش آمده را به فرصت تبدیل کنیم، این است که وارد کننده ها را تشویق کنیم که از پتانسیل های داخلی بهره برداری کنند و به سمت تولید بروند. سازمان بر اساس سیاست موجود از فعالیتهای وارد کنندگانی که به سمت تولید با کیفیت حرکت کنند حمایت می کند. به این معنی که  واردات finished product را به واردات بالک تبدیل  کنند و بعد به واردات پریمیکس و در نهایت به تولید.


این مسیر را در کمیته های سازمان دنبال می کنیم و موضوع را با اتحادیه، سندیکا و انجمن و ...نیز مطرح کرده ایم و تجربیات آن ها را نیز به مشارکت گرفته ایم.
نکته قابل توجه اینکه فضای صنعت و تجارت در کشور ما، فضای هوشمندی است و آن نتیجه ای که ما در سیستم سیاست گذاری گرفته ایم، صنعت، پیش از این روزها، به این نتیجه رسیده بوده که در شرایط موجود کالای وارداتی، از نظر مالی، به دلیل افزایش قیمت تمام شده ای که خواهد داشت، ممکن است مورد استقبال مصرف کنندگان قرار نگیرد. لذا انگیزه لازم در میان فعالان اقتصادی ایجاد شده که واردات خود را به مرور به سمت تولید داخل سوق دهند. به این دلیل من خوش بینم که بتوانیم درسال های اتی فراورده های مکمل تولید تحت لیسانس را با کیفیت بسیار خوب در داخل کشورداشته باشیم.



 آیا پیش بینی می کنید واردکنندگان مکمل های غذایی، ارز ده هزار تومانی دریافت کنند؟

در حال حاضر این موارد خیلی پیش بینی پذیر نیستند. مصوبه در حال حاضر مشخصا این است که مکمل تغذیه ایی، چه بحث واردات finished product ، بالک و پره میکس و چه بحث واردات ماده اولیه برای تولید، مشمول ارز رسمی نخواهد شد. ولی از طرفی به نظر نمی آید که ارزی که به آن تخصیص بدهند، ارز بازار آزاد باشد. بخشنامه ای جدیدا ابلاغ شده که به نظر در حال حاضر ترخیص این فراورده ها با ارز حدود 7000 تومان خواهد بود. البته راجع به آن مابه التفاوت صحبت شده که اگر شرکت ها از ارز 4200 تومان در بازه زمانی خاصی برای سفارش استفاده کرده اند ، باید 2800 تومان مابه التفاوت جهت ترخیص پرداخت کنند. به نظر مبلغ ریالی حد واسطی بین ارز رسمی و ارز بازار آزاد برای واردات ماده اولیه و محصول نهایی مکمل تغذیه ای انتخاب می شود. ولی همانطور که عرض کردم، این موضوع چندان پیش بینی پذیر نیست.



در رابطه با قیمت مکمل های غذایی وارداتی، طبیعی است که به دلیل عدم اختصاص ارز با نرخ رسمی، شاهد افزایش هزینه تمام شده واردات آن ها باشیم، در این خصوص چه تدارکی پیش بینی کرده اید؟

قیمت گذاری مکمل ها بر اساس ضابطه مشخصی توسط اتحادیه و سندیکای مربوطه انجام می شود. امید ما این است که قیمت ها در یک سطح متعادلی نگه داشته شود. البته به نظر به دلیل افزایش نرخ ارز، افزایش قیمت مکمل ها در راه خواهد بود. سازمان قانونا امکان نظارت مستقیم بر قیمت مکمل های تغذیه ای نداشته و فقط بر سقف قیمت نظارت می کند.
با توجه به اینکه به هر حال بخشی از افزایش قیمت ها، می تواند به دلیل خواب پول و ضریبی باشدکه به آن تعلق می گیرد، سازمان در این زمینه تلاش می کند که با تسریع فرایندهای اداری و کمک به ترخیص و ایجاد گردش کاری صحیح، هزینه تمام شده فعالان اقتصادی کاهش پیدا کند تا به این صورت افزایش قیمت شکل منطقی و قابل قبول تر داشته باشد.
در این زمینه تیم تخصصی خاصی از 20 اسفند در اداره کل تشکیل شده که سرعت بررسی پرونده هایی که قبلا در اداره کل تشکیل شده را به شکل معنی داری بالا برده اند و قطعا شرکتهای مرتبط، اثرات آن را تا کنون در روند بررسی پرونده های خود دیده اند.



با توجه به عدم اختصاص ارز رسمی به مکمل های غذایی که قطعا خودش را به صورت افزایش قیمت مکمل ها نشان می دهد، آیا به منظور حمایت از مصرف کننده، بحث کاهش تعرفه گمرکی مکمل ها مطرح نشده است؟

همان طور که مستحضرید، تعرفه گمرکی معمولا سالانه بررسی و اعلام می شود. در آخرین بررسی ها هم تغییراتی پیشنهاد شده بود که هنوز اعمال و ابلاغ نشده است و تغییر مشخصی را به صورت افزایش یا کاهش تعرفه واردات مکمل ها نداشته ایم و سیاست جدیدی هم در این قضیه در حال حاضر نداریم. ولی به طور کلی، به منظور جلوگیری از بحران افزایش قیمت مکمل ها، کاهش تعرفه های گمرکی می تواند یکی از راهکارها باشد که قابلیت بررسی دارد.



در کنار مشکلاتی که واردکنندگان مکمل های غذایی را درگیر کرده، مشکلات متعددی نیز پیش روی تولیدکنندگان قرار دارد، خصوصا در حوزه تامین مواد اولیه، در این رابطه چه برنامه ای دارید؟

مسائل اخیر علاوه بر وارد کنندگان، تولید کنندگان را هم برای تامین به موقع ماده اولیه دچار اختلال کرده است. در حال حاضر مکاتبه ای با کلیه تولید کنندگان شده است و درخواست شده نیازهای یک سال آینده را هر چه سریعتر براورد کرده و نسبت به انجام مکاتبات با سازمان و انجام گردش کار مربوطه اقدام کنند. اداره کل نیز تمهیداتی جهت تسریع فرایند فوق دیده است.


بدیهی است در بازه 4 - 5 ماه گذشته تغییر سیاست های ارزی، بانکی و گمرکی باعث اختلال در ورود برخی مواد اولیه کارخانجات مکملهای تغذیه ای شده است که تلاش اداره کل رفع مشکل در حد امکان و با توجه به دسترسی های موجود بوده است.  در حال حاضر بالاخره ارتباط فعال و کلام مشترک بین سازمانها و نهادهای تاثیر گذار بر این امر ایجاد شده و نسبت به تسریع فرایندها خوش بین تر هستیم. به هرحال تغییر سیاست گذاری، یک مقدار برنامه های اجرایی را با وقفه مواجه کرد که این موضوع در رابطه با واردکنندگان هم صدق داشت. از این به بعد به منظور کاهش سرگردانی شرکتهای محترم وارد کننده یا تولید کننده در ترخیص فراورده ها یا مواد اولیه، ترخیص بر اساس IRC  هر فراورده شناسایی و سیاست گذاری می شود .


علاوه بر این، تغییر نرخ ارز، مشکلاتی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرد، خصوصا در رابطه با واردات مواد اولیه، شرکت ها دچار چالش و دوگانگی شدند. تا مقطعی مواد اولیه مکمل ها در دسته یک ارزی بودند، و در سه ماهه دوم سال با اعمال سیاستهای جدید، مواد اولیه و محصولات مکمل در دسته دو ارزی طبقه بندی شدند و مسائلی در ترخیص و ثبت فراورده ها ایجاد شد. اما به جرات می توانم بگویم که از سوی تمام مجموعه همکاران سازمان، نه فقط در مورد مکمل ها، که در تمام فراورده هایی که بحث تخصیص ارز برایشان مطرح بود به کرات و با تمام انرژی، جلسات متعدد، پیگیری های فردی، پیگیری های گروهی، برنامه ریزی های جمعی انجام شده و سازمان به صورت یک واحد متحد تمام تلاشش را کرده که این فرایند به بهترین نحو ساماندهی شود. البته در فرایندهای ضروری تر مثل شیرهای متابولیک رژیمی و دارو تسریع کار موفقتر بوده که امیدواریم با همکاری سندیکای تولیدکنندگان و اتحادیه وارد کنندگان از طریق شناخت دقیق تر، گرداوری و انتقال به موقع مسایل به اداره کل، مشکلاتی که به صورت موردی در مورد مکمل ها پیش می اید کاهش پیدا کند.



یک دوگانگی هم در واردات مواد اولیه مکمل ها میان اداره کل مکمل ها و اداره کل دارو وجود دارد، در این خصوص توضیح دهید.

بحث واردات مواد اولیه مکمل چالش ویژه ای دارد و آن، این است که در اداره کل مکمل ها، به واردات ماده اولیه مکمل ها، ارز رسمی تعلق نمی گیرد و در اداره دارو، همان ماده اولیه اگر برای دوز دارویی استفاده شود، ارز رسمی تعلق می گیرد.
یکی از پیشنهادات این بود کلا ویتامین ها از تخصیص ارز رسمی خارج شوند. پیشنهاد بعدی این است که این مسئله را به خود تولیدکننده ها واگذار کنیم و لذا اداره دارو طی مکاتبه ای اعلام کرد و از تولیدکننده ها خواست که مسئولیت تفکیک واردات برای مصرف مکمل و دارو به عهده ایشان باشد و نظارت توسط سازمان صورت پذیرد. این روزها مجددا زمزمه خروج ماده اولیه کلیه مکملها از ارز رسمی مطرح است و در این مورد اداره کل دارو بهتر می تواند اطلاع رسانی کند.



آیا واردکنندگان، از سیاست اداره کل مکمل ها در خصوص واردات بالک استقبال کرده اند؟

در جلسه ای که با همکاران اتحادیه و سندیکا داشتیم، تغییر سیاست در فضای واردات کاملا مشهود بود. یعنی بسیاری از واردکننده های مطرح، درخواست واردات بالک و حتی تولید مستقیم از ابتدا و تحت لیسانس دارند و با توجه به ارائه برنامه زمان بندی، تلاش دارند که هر چه سریعتر به تولید داخلی محصول نهایی با کیفیت مشابه محصول وارداتی قبلی دست پیدا کنند.
حتی در این رابطه بحثی مطرح شده که وارد کنندگان بالک، انجمن صنفی مستقلی داشته باشند. چرا که با توجه به شرایط سیاست گذاری موجود، تعداد واردکنندگان بالک بیشتر می شود و منطقی است که با توجه به برنامه زمان بندی چند ساله تا تولید، باید بتوانند پیگیر موضوعات مبتلا به خود باشند.



یکی از چالش های واردکنندگان بالک، عدم همراهی تولیدکننده های داخلی است، این موضوع سبب شده که برخی واردکنندگان به سمت احداث سایت تولید بروند. اما این موضوع سبب می شود که بعد از مدتی، شاهد راه اندازی سایت های تولید متعدد و بیش از حد نیاز در کشور باشیم که هرکدام حتی با 50 درصد ظرفیت هم مشغول به فعالیت نباشند. آیا در این خصوص برنامه ای در نظر دارید؟

زمانی که واردکننده ای تمایل به واردات بالک و بعد واردات پرمیکس داشته باشد، اداره کل از شرکت می خواهد که سایت معتبر بسته بندی و تولید معرفی کند تا همکاران ما بازدید کنند و پس از تایید شرایط GMP  و ... مجوزهای بسته بندی فرآورده ها صادر می شود. اصلا و ابدا سیاست سازمان اصرار بر این نیست که شرکتی خط تولید جدید تاسیس کند یا ازخط تولید قراردادی استفاده کند یا اینکه شرکت های دارای سایت تولید را مجبور به پذیرش قراردادهای شرکت های واردکننده بالک کنیم.


این موضوع، اصلا جزو وظایف و سیاست گذاری های سازمان نیست ولی به هر حال تغییر سیاست کلان نیاز به حمایت دارد و طبعا سازمان در زمینه شناسایی شرکتهای تولید کننده موفقتر و یا شرکتهایی که در زمینه تولید قراردادی موفق عمل کرده اند و گرد اوری آمار فعالیتهای ایشان اقدام کرده است. البته به نظرم در این قضایا نیز می توانند اتحادیه و سندیکا فعال تر وارد شوند و با تسهیل گردش اطلاعات میان شرکت ها، فضای مشارکت های اقتصادی را بهبود ببخشند.


با توجه به ممنوع شدن واردات مکمل های غذایی از آمریکا، آیا تصور می کنید برندهای بزرگ آمریکایی به مرور مجاب شوند تا در ایران سایت تولید بزنند؟

ایران کشوری با 80 میلیون نفر جمعیت است که می تواند بازار مناسبی برای محصولات باکیفیت باشد. بنابراین منطقی است اگر بر پتانسیل این بازار تکیه کنیم و بازار کشورمان را در اختیار هر شرکتی قرار ندهیم و شرایطی را برای بهره برداری از این بازار برای کشورها و برندهای موفقی تعریف کنیم که در نهایت به رشد صنعت داخلی با کیفیت منجر شود. ضمن اینکه در حال حاضر برخی شرکت های بسیار موفق اروپایی و آمریکایی را داریم که در بحث دارو و مکمل، در بازار ایران انتقال دانش فنی و تولید قراردادی  شروع کرده اند و تجربه موفقی هم داشته اند. بنابراین این موضوع به هوشمندی تجاری شرکت ها در شرایط موجود باز می گردد.



شما در یکی از مصاحبه ها فرموده بودید که یکی از دلایل ممنوعیت واردات از آمریکا عدم نظارت یا دشواری نظارت بر منابع تولیدی آنها است. لطفا در این خصوص توضیح دهید.

در شرایط موجود بسیاری از شرکت هایی که نماینده برندهای امریکایی هستند، به منظور انتقال مالی یا تامین فراورده، نماینده واسط معرفی می کنند و این مطلقا از نظر سازمان غذا و دارو پذیرفته شده نیست. این مسئله هم به خاطر بحث قیمت است که نماینده واسط باعث افزایش قیمت CPT می شود و طبیعتا فشار اقتصادی بر مصرف کننده وارد می شود و هم اینکه اگر یک فراورده در سطح عرضه نیاز به پیگیری مواردی یا پاسخگویی از سوی صاحب برند داشته باشد، امکان ارتباط مستقیم با شرکت مالک برند وجود ندارد.
خوشبختانه هم تجارب قبلی سازمان در این زمینه استفاده شده و هم تجارب تولیدکننده ها و واردکننده همراه است و برخورد غیر اصولی از سوی وارد کنندگان و مصرف کنندگان به دلیل درک اجتماعی بالای جامعه وجود نداشته.



از تولید تحت لیسانس حمایت می کنید؟

بله، به شکل کلی سیاست حمایت از تولید تحت لیسانس و انتقال دانش فنی در مجموعه وجود دارد خصوصا فراورده های که با تکنیک خاص و جدید تولید می شوند و از این طریق به دنبال افزایش توانمندی های صنایع داخلی هستیم، ضمن اینکه امیدواریم که مردم کشورمان از مواهب محصول با کیفیت تر که تحت نظارت و کنترل قوی تر تولید می شود هم برخوردار شوند.
حتی در مورد کشورهایی که در بحث واردات فراورده های مکمل تغذیه ای آن محدودیت هایی ایجاد شده است، بند اول رای کمیته فنی مکلمهای تغذیه اشاره به این دارد که اگر شرکتی بخواهد تولید تحت لیسانس و انتقال دانش فنی انجام دهد از این قاعده مستثنا است. البته تولید تحت لیسانس معنا و مفهوم مشخصی در اداره کل دارد که باید اصول آن رعایت شود. از جمله بسیار مهم است که فراورده مورد نظر اجازه مصرف در بازار کشور مبدا را داشته باشد و کنترلهای کامل بر آن صورت پذیرد.



با چه استدلالی و چه شرایطی تولید تحت لیسانس امریکا را می پذیرید؟

تولید تحت لیسانس را زمانی می پذیریم که مستقیم از خود کشور مبدا صورت گیرد. ما تولید تحت لیسانس را از نماینده واسط نمی پذیریم. یعنی کارخانه مبدا باید مدارکی ارائه دهد که این فراورده درکشور مبدا به فروش می رسد، ضمن اینکه باید مدارک GMP کارخانه تولید کننده را ارائه دهد و اعتبار شرکت صاحب برند و کیفیت محصولات به دقت بررسی می شوند. در واقع تلاش می کنیم در زمینه کیفیت فراورده، اصالت آن، انتقال صحیح دانش تولید و کاهش هزینه تمام شده در کشور، همه موارد مد نظر قرار گیرد.
ضمن اینکه در مسیر تولید تحت لیسانس باید به این موضوع توجه داشته باشیم که باید انتقال دانش فنی و تکنولوژی اتفاق بیافتد. معنی تولید تحت لیسانس این است که صنایع خودمان را از طریق مشارکت با کارخانه های معتبر خارجی ارتقا دهیم. بنابراین تولید تحت لیسانس یک برند بی اصالت، هرگز مورد تایید اداره کل نیست. طبیعتا باید اصالت برند تایید شود چرا که در مقطعی این مشکل وجود داشت که از بعضی از کشورها برندهای فاقد اصالت درخواست واردات و انتقال دانش فنی داشتند و بی شک ما با این گونه واردات مخالف هستیم. البته نکته قابل توجه اینجا است که مصرف کنندگان ما، از دانش مناسبی برخوردار هستند و می بینیم برندهای با کیفیت برتر در بازار ایران نیز موفق تر عمل کرده اند.



سیاست مشخصی برای واردات مکمل های غذایی به صورت private labeling دارید؟

اگراثبات شود برند خاصی که درخواست واردات به کشور داده، private label است، یعنی برند از سوی یک شرکت خاص به کارخانه های دیگر سفارش داده شده و بعضا چنین فراورده هایی ممکن است حتی در کشور مبدا اجازه فروش نداشته باشد، اساسا اجازه تولید، واردات و تولید تحت لیسانس در ایران داده نمی شود. حتی بحث بررسی مجوزهای آن ها نیز مطرح نمی شود. اصلا private labeling در حوزه مکمل های غذایی در سازمان غذا و دارو مورد تایید نیست. ضمن اینکه خوشبختانه مردم ایران در این زمینه هوشمند هستند و با دقت برندهای مصرفی را انتخاب می کنند.
نکته بسیار مهم در اینجا، بحث تمایز و تفکیک میان فراورده های فاقد اصالت که بعضا به صورت قاچاق وارد کشور شده و یا به صورت تقلبی در کشور تهیه می شوند، از برندهای تایید شده است. این مسئله جزو مسایل و مشکلات شرکت های صاحب برند و همچنین مسئله بسیار جدی سلامت جامعه است. لذا ایجاد دانش بیشتر و جلب توجه مردم به استفاده از فراورده های حاوی برچسب اصالت و تامین این فراورده ها از داروخانه ها نقش  کلیدی در استفاده مردم از فراورده با کیفیت ایفا می کند.


آیا مکمل های غذایی را  کالای لوکس محسوب می کنید؟

الزاما نمیتوان گفت که کالای لوکس محسوب می شوند. شاید این جمله برای دسته ای از مکمل ها خیلی درست نباشد. به هر حال مکمل تغذیه ای در برخی موارد و گروه های خاص، قسمتی از سبد تغذیه است و می تواند لوکس نباشد. فهرست رسمی داروهای ایران که توسط کمیته مربوطه تهیه و بررسی می گردد مشخص می کند کدام یک از فراورده های ویتامین ها و در چه دوز یا شکل مصرفی دارو شناخته می شوند.
در حال حاضر توزیع برخی مکمل ها تحت حمایت معاونت بهداشتی وزارت بهداشت قرار دارد و  در خانه های بهداشت، 9 یا 10 قلم از فراورده هایی که با عنوان مکمل تغذیه ایی می شناسیم، رایگان در اختیار خانواده ها در سنین خاص و شرایط ویژه سلامتی قرار می گیرد.


رابطه اداره کل مکمل ها با تشکل های مرتبط چگونه است؟

به طور کلی، دنیای امروز، دنیای استفاده از خرد جمعی و مشارکت گروهی است و به این جهت باید اذعان کنیم که اتحادیه ها و سندیکاها نقش بسیار موثری در شکل دهی به سیاستگذاری ها دارند. به هرحال تجربیات ارزشمندی در انجمن ها در طول سال های فعالیت تجار و صنعتگران شکل می گیرد که این تجربیات می تواند از دوباره کاری ها و آزمودن تجربیات قبلی در فضای اجرایی و دولتی، جلوگیری کند. خوشبختانه هم در حوزه تولید و هم در حوزه واردات، شاهد تعامل و درک مشترک میان اداره کل فراورده های طبیعی سنتی و مکمل و انجمن های مرتبط هستیم.
تقریبا با همه انجمن های مرتبط، هر سه تا شش ماه یکبار جلسه داشته ایم. اما به طور کلی، در اتاق من به روی رییس اتحادیه و رییس سندیکا و دبیران ایشان همیشه باز است. عملا ارتباط بنده با تشکل های مرتبط خیلی بروز است. خیلی موارد مسائل و مشکلات فردی یا گروهی مجموعه اتحادیه و سندیکا است که لازم است سریع به ما منتقل شود که  برنامه ریزی جدید کنیم یا پیگیر اخبار شویم.



رابطه شما با واردکنندگان بهتر است یا تولیدکنندگان؟

من معمولا وقتی با اتحادیه واردکنندگان مکمل های تغذیه ای جلسه دارم، گله مند هستند که اداره کل، مشکلات سندیکا را با توجه ویژه حل می کند و واردکنندگان، مسائلشان همچنان پابرجاست و برعکس وقتی با سندیکای تولیدکنندگان مکمل جلسه داریم، می گویند شما مشخصا از واردکننده ها بیشتر حمایت می کنید.
ولی واقعیت این است که به هرحال هردوی این گروه ها، بخش اثرگذاری از تامین مکمل های غذایی سالم و خوش کیفیت در سطح جامعه را برعهده دارند و ما باید کاری کنیم که اقلام مورد نیاز مردم، در سطح عرضه فراهم باشد. اما به طور کلی، اساس قضیه این است که همه ما باید بر اساس سیاست های کلان کشور پیش برویم و سیاست کلان در حال حاضر این است که واردکنندگان، گام به گام قسمتی از دانش فنی تولید محصولاتشان را به داخل کشور منتقل کنند.
در انتها لازم است از همکاری تنگاتنگ عزیزان تولید کننده و وارد کننده مکمل های تغذیه ای با اداره کل تشکر کنم.

منبع: نشریه درمانیاب



پیشنهاد خواندنی

خار گل گیاهی برای حفاظت از کبد مشاهده
خار گل گیاهی برای حفاظت از کبد