سناریوهای مکملهای غذایی برای ایران 1404
***************************************
طبق تعریف مکملهای غذایی- رژیمی فرآوردههایی هستند که حاوی مواد مغذی بوده، فقدان و یا کمبود یک یا چند ماده مغذی اولیه در رژیم غذایی را تکمیل میکند و از طریق ارتقاء عملکرد یا پیشگیری از اختلالات دستگاههای مختلف بدن موجبات افزایش سلامت را فراهم میکنند.
ضمناً هیچگونه ادعای تشخیصی، پیشگیری و یا درمانی از یک بیماری خاص را ندارند. با این تعریف بازار مصرفکنندگان این صنعت شامل گروههایی از مردم است که به دنبال محصولاتی جانشین یا مکمل برای بهبود سلامت خود هستند. بهمنظور شناخت بهتر از این صنعت در بررسی آینده مکملهای غذایی-رژیمی توجه به بازارهای کنونی و فرصتهای آتی بسیار حائز اهمیت است.
بررسیها نشان میدهد که بازار با دو نوع نیاز آشکار (همانند افراد میانسال، زنان حامله و ...) و نیاز پنهان (جوانان و علاقهمندان به استفاده از مکملها) مواجه است. یکی از بارزترین معیارهای بخشبندی در این صنعت، مبنای سن مصرفکنندگان است. همانطور که در شکل ذیل مشخص است سه گروه سنی 30-54، 55-74 و 75 ساله و بیشتر از سال 1390 در ایران با شیبی مثبت در حال افزایش میباشند که حاکی از رشد بازار مکملهای غذایی-رژیمی از جنبه سنی است.
کاهش حمایتهای دولت و افزایش گرایش مردم به استفاده از مکملهای غذایی-رژیمی وارداتی فضای حاکم بر این سناریو را شکل میدهد. در سناریوی سلاطین خارجی با تنوع برندها و محصولات وارداتی مواجه هستیم، تولیدکنندگان داخلی نیز به دلیل از دست دادن حمایتهای دولتی توان خود را برای رقابت با محصولات خارجی ازدستداده و قادر به حفظ بازارها و مشتریان خود نمیباشند.
عدم توجه به تغییرات محیط، ورود محصولات وارداتی، عدم سرمایهگذاری بر تبلیغات و ایجاد تمایز در تولیدات داخلی و همچنین کاهش حمایتهای مالی، مالیاتی و ... دولت نشانههای بروز این سناریو در دهه آینده است.
دولت طی سالهای آتی نقش مهم خود را در حمایت از صنعت مکملهای غذایی-رژیمی بهخوبی ایفا کرده است ولی مردم به دلایل گوناگون ازجمله تبلیغات مناسب واردکنندگان، تأکید پزشکان به مصرف محصولات خارجی و غیره گرایش به خرید محصولات خارجی رادارند. در این سناریو تولیدکنندگان داخلی توانایی، فناوری، دانش و مواد اولیه مناسب جهت تولید را داشته ولی درفروش داخلی با مشکلات متعددی مواجه هستند.
سرمایهگذاری تولیدکنندگان مکملهای غذایی-رژیمی در حوزههای فناوری، تبلیغات، فروش و غیره منجر به رشد این صنعت در داخل کشور شده است و گرایش مردم به مصرف محصولات ملی افزایشیافته است اما ازآنجاییکه این صنعت نیازمند حمایتهای دولتی برای بقاء و رشد بلندمدت خود است از دست دادن حمایتهای دولت در این سناریو توانایی تولیدکنندگان در تسخیر بازارهای داخلی را با چالشهای فراوانی مواجه ساخته و احتمال شکست در رقابت با محصولات خارجی را افزایش میدهد.
هر دو عامل کلیدی در این سناریو در وضعیت مطلوب خود قرار داشته و بهترین شرایط را برای صنعت مکملهای غذایی-رژیمی ایجاد نمودهاند. دولت با حمایتهای خود از تولیدکنندگان و موانع وارداتی و مردم با گرایش خود به مصرف محصولات تولید داخل زمینه رشد این صنعت را فراهم نمودهاند. دسترسی به دانش تخصصی، فناوریهای موردنیاز، مواد اولیه مناسب، تبلیغات متناسب، ایجاد مزیت رقابتی برای مقابله با محصولات وارداتی نهتنها افزایش سهم از بازار و مشتریان ملی را فراهم نموده است امکان و توان صادرات به سایر کشورها را در اختیار تولیدکنندگان داخلی نیز داده است.
بهعنوان مهمترین نکته باید اشاره کرد تبین و تشریح سناریوها و آیندههای بدیل صنعت مکملهای غذایی-رژیمی نشاندهنده آیندههای قطعی این صنعت نیستند، هدف اصلی سناریوها نشان دادن گزینههای موجهی است که میتواند برای صنعت مکملهای غذایی-رژیمی رخ دهد، حال اینکه بازیگران کلیدی (دولت، تولیدکنندگان، واردکنندگان و ...) به صورتی منفعل یا فعال در سالهای آتی نقش ایفا کنند میتواند جهت و احتمال رخ دادن هر سناریو را تغییر دهد.
سناریوی شکوفایی تولید مطلوبترین سناریوی صنعت مکملهای غذایی-رژیمی در دهه آینده خواهد بود، برای رخ دادن این سناریو دولت باید نقش فعالتر و هدفمندتری را ایفا نموده، باسیاست گذاریها و حمایتهای بلندمدت و هوشمندانه خود تولیدکنندگان ملی را برای تسخیر بازار رو به رشد این صنعت یاری نماید.
همچنین سناریوی سلاطین خارجی بهعنوان بدترین و تاریکترین سناریوی این صنعت قابلتصور است، چراکه تولیدکنندگان توانایی رقابت با محصولات وارداتی را نداشته و مردم نیز گرایشی به خرید محصولات ملی ندارند، روندی که تولیدکنندگان را به زوال و نابودی خواهند کشاند.