توانبخشی نوزادان

دکتر شاهین نریمان

فوق تخصص نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیمارستان جامع بانوان آرش

سالانه 15 میلیون نوزاد نارس در جهان به دنیا می آیند که آمار چنین نوزادانی از پنج تا 18 درصد در کشورهای مختلف متفاوت است. تقریبا 12 درصد نوزادان متولد شده در کشور ایران نارس هستند. 

این نوزادان به مراقبت های خاص و پیگیری همه جانبه در رابطه با ابعاد مختلف سلامت از جمله وضعیت رشد و تکامل، ارزیابی شبکیه چشم، بینایی و شنوایی نیاز دارند. 

بدون تردید یکی از تراژدی های جهان وجود افراد با آسیب های فیزیکی یا مغزی ناشی از تولد زودرس است. طبق آمار ارائه شده در سال 1394 در کشور ایران 1534361 زایمان رخ داده است و به عبارتی بطور متوسط هر ساعت در کشور 175 زایمان رخ می دهد که تقریبا ده درصد این نوزادان به بخش های مراقبت ویژه نوزادان منتقل میگردند.

با توجه به اینکه میزان مرگ و میر شیرخواران زیر یک سال یکی از شاخص های مهم حیاتی در سیستم بهداشتی هر کشوری محسوب میگردد، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ایران و اداره سلامت نوزادان تمهیدات مناسبی را جهت ارتقاء تعداد تخت های NICU انجام داده است و بدین وسیله میزان نجات جان نوزادان نارس بطور محسوسی افزایش یافته است. 

بروز عوارض

هرچند نجات جان نوزادان نارس مهم است ولی جلوگیری از بروز عوارش نارسی و اقدامات حمایتی جهت ایجاد کیفیت مناسب زندگی در سال های بعدی زندگی و کارآمد بودن این نوزادان در سال های بعدی زندگی نکته ای بسیار بسیار مهم و حائز اهمیت خواهد بود.

والدین نوزادان نارس نگران آینده نوزاد خود هستند. یکی از مهمترین دغدغه های ایشان این است که عارضه داروهای مصرفی در آینده چه خواهد بود؟ بی شک از جمله سوالاتی که همه پزشکان در این خصوص از جانب والدین شنیده اند این است که فرزند من در آینده چگونه خواهد بود و آیا با بچه های همسن خود در آینده تفاوت فاحشی خواهد داشت؟ 

در این خصوص برخی از بخش های مراقبت های ویژه نوزادان با بکارگیری نیروهای کادر درمانی در حیطه نوزادان پیامدهای خوبی را برای این گروه نوزادان و خانواده آنان به ارمغان آورده اند و بدین صورت کیفیت مناسب زندگی را ارتقاء داده اند. 

توصیه اساسی

توصیه می گردد با توجه به افزایش تعداد تخت های NICU و فراهم شدن تجهیزات لازم درمانی از یک سو و فراهم شدن تعداد مناسب نیروهای فوق تخصصی در زمینه های پزشکی و پرستاری، آموزش های لازم جهت توانبخشی نوزادان در سایر گروه های مرتبط مدنظر قرار گیرد تا از بدو تولد، نوزاد نارس مورد پیگیری های لازم قرار گیرد تا از بروز آسیب های تکاملی همچون نقایص رشد پیشگیری لازم در زمان قبل از وقوع حوادث ناگوار، جلوگیری گردد و این آسیب ها یا رخ ندهند یا در حداقل ممکن باشند. 

NRDS 

اغلب نوزادان نارسی هستند که سندروم دیسترس تنفسی در آن‌ها اتفاق می‌افتد. البته ممکن است در 38-37 هفته هم اتفاق بیفتد ولی میزان خطر در نوزادان نارس بالاتر است .سورفکتانت که سلول‌های ریوی موسوم به نوموسیت ترشح می‌کنند، باعث کاهش کشش سطحی شده و با باز شدن ریه، نوزاد می‌تواند راحت‌تر تنفس کند و اکسیژن‌رسانی به‌خوبی انجام می شود.

 اما RDS در حقیقت از نارسا بودن این سلول‌هاست که نمی‌تواند این سورفکتانت را ترشح کند که با تندی تنفس، ناله نوزاد و افت اکسیژن خون نمایان می‌شود و با گرافی که تهیه می‌شود تشخیص داده‌شده و اقدامات درمانی صورت می‌گیرد.

در واقع باید بگوییم که سورفکتانت ها جان بسیاری از نوزادان را حفظ کرده و با ایجاد اکسیژن‌رسانی مناسب بافتی، امکان حیات باکیفیت نوزاد را فراهم آورده‌اند. البته از آنجایی که هر دارویی ممکن است عارضه خاص خودش را داشته باشد، سورفکتانت هم ممکن است یکی از عوارضش خونریزی باشد، ولی به این قصد است که جان نوزاد را نجات دهیم، استفاده از آن ضروری است. 

*****************

منبع: سامانه مکمل شناسی به نقل از نشریه درمان یاب