اطلاعات تکمیلی مکمل شناسی در مورد مکمل های غذایی ویتامین C

واژه¬ی ویتامین C به گروهی از مواد که خاصیت ضد اسکوربوتیک دارند اطلاق می‌شود و دو ترکیب خاص را همراه با نمک‌های آنها شامل می‌شوند: L-آسکوربیک اسید که به طور رایج آن را آسکوربیک اسید می¬نامند و L- دهیدروآسکوربیک اسید.

 آسکوربیک اسید عمده¬ترین شکل رژیمی ویتامین C می‌باشد.
 واژه¬های ویتامین C، آسکوربیک اسید یا L- آسکوربیک اسید، L- آسکوربات و آسکوربات معمولا به جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

ویتامین C مشتقی از هگزوزها است که از نظر ساختاری شبیه قند شش کربنه گلوکز می‌باشد. این ویتامین یک مغذی ضروری برای انسان می‌باشد و همانطور که لینوس پولینگ (Linus Pauling) در سال 1970 بیان کرد: «با سایر ویتامین‌ها از این نظر تفاوت دارد که تنها در غذای تعداد کمی از گونه¬های حیوانی- انسان، انسان‌های نخستین، خوک گینه، خفاش میوه خوار هندی و بعضی گونه¬های پرندگان گنجشکی - مورد نیاز است.» این ویتامین هم چنین برای ماهی سالمون کوهو، قزل آلای رنگین کمان، کپور و بعضی حشرات نیز ضروری است.

بیشتر حیوانات دیگر، گونه¬های گیاهی عالی تر و احتمالا تمامی کلاس‌های جلبک‌ها قادر به سنتز ویتامین C از گلوکز یا سایر قندها هستند.

مولکول‌های شبیه به ویتامین C توسط بعضی قارچ‌ها ولی نه باکتری‌ها ساخته می‌شوند. تمامی حیوانات نیازمند دریافت ویتامین C، فاقد آنزیم ال-گولانو- گامالاکتون اکسیداز که آنزیم مرحله¬ی آخر سنتز اسید آسکوربیک از گلوکز می‌باشد، هستند.

گیاهان برای تسهیل مقاومت در برابر استرس اکسیداتیو مرتبط با هزاران اتفاق زیستی و غیر زیستی همراه با فتوسنتز میزان زیادی اسید آسکوربیک می¬سازند.

اصلی¬ترین سندرم کمبود ویتامین C، اسکوروی (scurvy¬) می‌باشد. علایم اسکوروی شامل التهاب و خونریزی لثه¬ها، پتشی، اکیموز، هایپرکراتوز فولیکولار، موهای فنری، هموراژی در نواحی اطراف فولیکول‌ها، اختلال در ترمیم زخم، خشکی چشم و دهان (سندرم شوگرن)، درد مفاصل، ضعف عضلانی، درد عضلات، خستگی، افسردگی، عفونت‌های مکرر، آنمی، بی¬اشتهایی عصبی، اسهال و مشکلات ریوی و کلیوی که می¬تواند منجر به کما و مرگ شود، می‌باشد. اسکوروی تمامی سیستم¬های بدن را درگیر می¬کند.

فاکتور ضد اسکوربوتیک در سال 1927 توسط بیوشیمیدان مجارستانی دارنده¬ی جایزه نوبل Albert Szent- Gyogyi و همکارانش از غده¬ی آدرنال گاو نر استخراج شد.

اگرچه در آن زمان وی نمی¬دانست که این ماده فاکتور آنتی اسکوربوتیک است. در حقیقت، زمینه¬ی پژوهشی او ویتامین¬ها نبود، بلکه روی اکسیداسیون و احیای بیولوژیک مطالعه می¬کرد.

وی به دنبال مواد احیا کننده در عصاره¬ی قشر آدرنال بود. ماده¬ای که بعدها آن را آسکوربیک اسید نامیدند، وی آنرا (CXII) نامید، چرا که دوازدهمین ماده به دست آمده در پژوهش‌های وی در مورد اکسیداسیون بافتی و عملکرد قشر آدرنال بود.

او بعدها کشف کرد که CXII در واقع ویتامین C است که عامل ضد آسکوربوتیک می‌باشد. فرمول تجربی آن C6H8O6 می‌باشد، کربوهیدرات و به احتمال زیاد مشتق قندی است.

وی در مورد این کشف مقاله¬ای ارایه داد که نام این مقاله «Ignos» بود. (از کلمه « Ignosco» در لاتین به معنای نمی¬دانم و «-ose» برای نشان دادن اینکه عضوی از گروه قندهاست).

اما ویراستار ژورنال اسم مقاله را رد کرد و نام بعدی که Szent- Gyogyi برای آن انتخاب نمود Godnose بود. ویراستار واژه hexuronic acid را به دلیل این که 6 کربن دارد و یک اسید قندی شبیه به گلوکورونیک اسید می‌باشد، پیشنهاد داد.

Szent- Gyogyi این نام را پذیرفت و پس از مدت کوتاهی آن هم به آسکوربیک اسید تغییر پیدا کرد. او ساختار دقیق اسید آسکوربیک را که Ignose Godnose را توضیح دهد، نمی‌دانست.

شیمیدان و برنده جایزه نوبل دیگری به نام Walther Haworth ساختار آن را رمز گشایی نمود.

«Szent- Gyorgyi» منابع غذایی غنی از آسکوربیک اسید را میوه¬های فلفل قرمز مجارستانی و یا فلفل قرمز معرفی نمود. همچنین مواد احیا کننده دیگری نیز در فلفل قرمز پیدا کرد.

او این مواد را ویتامین P نامید. این¬ها اولین فلاونوئیدهای کشف شده بودند. در سال 1932 بیوشیمیدان امریکایی Glen king و همکارانش، اسید آسکوربیک را از آب لیمو ایزوله کردند که اولین منبع ویتامین C شرح داده شده بود.

بیشتر علایم اسکوروی به ویژه آنهایی که مربوط به بافت پیوندی می‌شوند با اثرات بیوشیمیایی ویتامین C به ویژه نقش آنها به عنوان کوفاکتور پرولیل و لیزیل هیدروکسیلاز که آنزیم¬های مهم در سنتز کلاژن هستند، توضیح داده می‌شوند.کلاژن سنتز شده در غیاب اسید آسکوربیک – نظیر حالتی که در اسکوروی ایجاد می‌شود- قادر به تشکیل صحیح فیبرها نمی‌باشد که منجر به شکنندگی عروق خونی و سایر نقایص می¬گردد.

آسکوربیک اسید در واکنش‌های پرولیل و لیزیل هیدروکسیلاز همانند بیشتر واکنش‌های بیوشیمیایی که شرکت دارد، به عنوان عامل کاهنده عمل می¬کند.

در این واکنش‌ها ویتامین سبب کاهش یون‌های فریک وکوپریک به حالات به فروس و کوپروس می‌شود که دو شکل یونی ایجاد شده برای پیشرفت واکنش‌ها الزامی هستند.

اسید آسکوربیک همچنین در بیوسنتز سایر ترکیبات بافت پیوندی نظیر الاستین، فیبرونکتین، پروتئوگلیکان‌ها، ماتریکس استخوان و فیبریلین مرتبط با الاستین مشارکت دارد.

همچنین در بیان ژن کلاژن و ترشح پروکلاژن سلولی اهمیت دارد.
خستگی و ضعف اسکوروی می¬تواند مربوط به کمبود ال-کارنیتین باشد.

اسید آسکوربیک کوفاکتور واکنش‌های بسیار مهم در مسیر بیوسنتز کارنیتین می‌باشد.

اسید آسکوربیک در تنظیم جذب، انتقال و ذخیره¬ی آهن دخالت دارد و به جذب روده¬ای آهن توسط کاهش آهن فریک به فرم فروس کمک می¬کند.

همچنین می‌تواند سنتز فریتین را برای افزایش ذخیره¬ی¬ آهن در سلول‌ها تحریک کند. این ویتامین در بیوسنتز کورتیکواستروئیدها وآلدوسترون و نیز تبدیل کلسترول به اسیدهای صفراوی نقش دارد.

همچنین به عنوان یک عامل کاهنده برای اکسیدازهایی که عمل مخلوط دارند (mixed-function oxidases) عمل می¬کند.

بنا به دلایل گفته شده، اسید آسکوربیک بیشتر با خواص آنتی اکسیدانی و نقش آن در پیشگیری از بیماری‌های دژنراتیو مشخصی نظیر بیماری عروق کرونر قلب و سرطان شناخته می‌شود.

در واقع اسید آسکوربیک مهم‌ترین آنتی اکسیدان محلول در آب در بدن می‌باشد.
میزان دریافت روزانه ویتامین C برای جلوگیری از اسکوروی 10-5 میلی¬گرم است.

اسکوروی در کشورهای توسعه یافته به ندرت دیده می‌شود. چراکه مردم این کشورها معمولا بسیار بیشتر از این مقدار مصرف می¬کنند. در حدود 90% ویتامین C در رژیم غذایی معمولی از میوه‌ها و سبزیجات تامین می‌شود.

فلفل- فلفل شیرین سبز و قرمز، فلفل تند سبز و قرمز- از منابع غنی ویتامین C به شمار می‌روند. سایر منابع خوب این ویتامین عبارتند از: مرکبات و آب مرکبات، کلم بروکلی، اسفناج، توت فرنگی و گل کلم.

مغزها و غلات حاوی مقدار بسیار کمی ویتامین C هستند. فرآیند پخت فعالیت این ویتامین را از بین می‌برد.

تقریبا 10-5 درصد محتوای ویتامین C میوه¬های تازه و سبزیجات به شکل دهیدروآسکوربیک اسید می‌باشد. در مورد غذاهای فرآوری شده این عدد به بیش از تقریبا 30% می‌رسد.

D- آسکوربیک اسید (اریتوربیک اسید یا ایزوآسکوربیک اسید) که اپی مر L- آسکوربیک اسید می‌باشد، معمولا به عنوان نگهدارنده¬ی آنتی اکسیدان به غذاها افزوده می‌شود. اریتوربیک اسید مقدار بسیار کمی از اثرات اسید اسکوربیک را داراست.

علاوه بر اسید آسکوربیک و L – اسید اسکوربیک، ویتامین C با نام‌های دیگری نظیر 2، 3- دی دهیدرو-L-ترئو-هگزانو- 1، 4- لاکتون، 3- اکسو-L-گولوفورانولاکتون، L- ترئو- هگز-2- انونیک اسید گاما-لاکتون، L-3- کتو-ترئو- هگزورونیک اسید لاکتون، L-گزیلو- آسکوربیک اسید و ویتامین آنتی اسکوربوتیک شناخته می‌شود.

اختصار آن.AA است. اسید اسکوربیک یک کریستال محلول در آب است که مزه¬ی اسیدی تیز خوشایندی (برای بعضی افراد) دارد. وزن مولکولی آن 13/176 دالتون و فرمول مولکولی آن C6H8O6 است.

شکل دیگر ویتامین C محصول واکنش اکسیداسیون
L- آسکوربیک اسید، L- دهیدروآسکوربیک اسید یا DHA می‌باشد.

ویتامین C و بیوفلاونوئیدها
ویتامین C همراه با بیوفلاونوئیدها مخلوطی از ویتامین C به شکل آسکوربیک اسید یا آسکوربات به همراه فلاونوئیدهاست. به طور معمول فلاونوئیدها، فلاونوئیدهای مرکبات هستند و از لیمو، پرتقال و گریپ فروت مشتق می‌شوند.

به نظر می‌رسد که فلاونوئیدها به صورت سینرژیست با ویتامین C عمل می¬کنند. این یافته¬ حاصل مطالعات و نوشته¬های بیوشیمیدان مجارستانی Alboct Szent- Gyorgyi است که کاشف اسید آسکوربیک می‌باشد.

وی علاوه بر اسید آسکوربیک موادی را از مرکبات و فلفل مجارستانی استخراج نمود که نام آنها را ویتامین P نهاد. ویتامین P هم اکنون به بیوفلاونوئیدها یا فلاونوئیدها اطلاق می‌شود. فلاونوئیدها ویتامین نیستند.

این دانشمند معتقد بود بیوفلاونوئیدها و ویتامین C به صورت سینرژیست عمل می¬کنند تا سلامت مویرگ‌های خونی را حفظ کرده و از شکنندگی آنها جلوگیری کنند.

شواهد in vitro وجود دارد که نشانگر این عمل سینرژیست هستند. در پژوهشی مشاهده شد که آسکوربیک اسید با فلاونوئید کرستین(quencetin) در محافظت از سلول‌های بافت پوستی در محیط کشت علیه آسیب‌های اکسیداتیو القا شده با کمبود گلوتاتیون به صورت سینرژیست عمل ¬می¬کند.

با این حال تاکنون شواهد معتبری در رابطه با عملکرد سینرژیست ویتامین C و فلاونوئیدها در شرایط in vivo به دست نیامده است. مطالعه¬ی اخیری در محیط کشت پیشنهاد می¬کند که فلاونوئیدها حتی قادر به مهار جذب ویتامین C به داخل سلول هستند.

فلاونوئیدها مستقل از ویتامین C اثرات بیولوژیک دارند. (مطالب مربوط به فلاونوئیدها را ببینید). فلاونوئیدهای گریپ فروت شامل کرستین، نارینجنین(naringenin) و کمپفرول (kaempferol) می‌باشد.

لیمو دارای فلاونوئیدهای هسپریدین (hesperidin 7-0-beta rutinoside) و اریوسیترین (eriodictyol 7-0-beta- rutinoside) است. این فلاونوئیدها همراه با روتین و تعدادی دیگر، در مکمل‌های ویتامین C /بیوفلاونوئید یافت می‌شوند.

بعضی فرمولاسیون‌ها از فلاونوئیدهای پرتقال Citrus aurantium استفاده می¬کنند.

ویتامین C جوشان
ویتامین C جوشان از L-آسکوربیک اسید، اسید سیتریک و بی کربنات سدیم تشکیل می‌شود. زمانی که قرص در آب انداخته می‌شود، اسید سیتریک با بی کربنات سدیم واکنش داده و سیترات سدیم و دی اکسید کربن حاصل می‌شود.

همچنین مقداری از بی کربنات سدیم با اسید آسکوربیک واکنش داده و مقداری آسکوربات سدیم حاصل می‌شود. برای بعضی افراد تحمل قرص جوشان ویتامین C آسان تر از مکمل اسید آسکوربیک است.

ویتامین C آسرولا (ACEROLA)
ویتامین C آسرولا (Acerola) از میوه¬ی acerola به دست می¬آید. این میوه مربوط به درخت یا بوته¬ی کوچکی است کهL Malphighia glabra نامیده می‌شود.

این گیاه بومی مناطق آنتیلز و شمال آمریکای جنوبی است. به آسرولا، گیلاس باربادو یا گیلاس آنتیلز، گیلاس هند غربی، گیلاس پروتوریکو، cereso، cereja- das- antilhas وcereja- do- para نیز می¬گویند.

در سال 1945 این میوه توسط محققان دانشکده¬ی پزشکی دانشگاه پورتوریکو آنالیز شد و مشاهده شد که از نظر محتوای ویتامین C بسیار غنی می‌باشد.

این مطالعه از این واقعیت جالب منشاء می‌گرفت که مردم محلی از این میوه برای سرماخوردگی استفاده می¬کردند.
این میوه یکی از غنی¬ترین منابع ویتامین C در جهان است. محتوای ویتامین C به رسیدگی، فصل، آب و هوا و موقعیت آن بستگی دارد.

محتوای ویتامین C زمانی که هنوز میوه سبز است و به طور کامل نرسیده است، در بالاترین میزان قرار دارد. میزان ویتامین C میوه نرسیده از 7/4 گرم در 100 گرم یا 7/4% تا 2 گرم در 100 گرم یا 2% در میوه¬ی کاملا رسیده متغیر است.

برای مقایسه بهتر است بدانید محتوی ویتامین C پرتقال بدون پوست 05/0% یا 50 میلی¬گرم در 100 گرم است. آسرولا همچنین دارای فلاونوئیدها، سایر ویتامین¬ها نظیر تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پنتوتنیک اسید، بتا کاروتن و مواد معدنی نظیر منیزیم و پتاسیم است.

Malphighia glabra همچنین خواص ضدقارچی فعال دارد. در طب سنتی از آسرولا در درمان بیماری¬های کبدی، اسهال، اسهال خونی، سرفه، سرماخوردگی و گلودرد استفاده می‌شود.

ویتامین C میوه گل رز (ROSE HIP)
Rose hip به میوه¬های گل رز گفته می‌شود. این میوه تخمدان متورم گل می‌باشد که پس از ریزش گلبرگ‌ها، تخم تولید می¬کند.

زمانی که تمامی گلبرگ‌های گل ریختند هر چیزی که متصل به ساقه بماند میوه¬ی رز (rose hip) خوانده می‌شود. این میوه¬ها از منابع غنی ویتامین C هستند.

در حقیقت گونه¬ای به نام (Rosa rugosa Thunb) حاوی بیشترین میزان ویتامین C موجود در میان ارگانیسم‌ها در جهان است. میوه¬ی این گونه بیش از 7 گرم ویتامین C در هر 100 گرم یا 7% ویتامین C دارد.

Acerola دومین منبع غنی طبیعی ویتامین C است که %7/4 ویتامین C دارد. برای مقایسه، پرتقال بدون پوست حاوی 05/0% ویتامین C است.

در طول جنگ جهانی دوم انگلیس، نروژ و سوئد با بحران‌های اسکوروی مواجه شدند. از آنجا که جنگ در رفت و آمد کشتی‌ها محدودیت ایجاد کرده بود، انگلیسی‌ها قادر به تهیه مرکبات کافی نبودند و کودکان شروع به بروز علایم اسکوروی اولیه نمودند.

انگلیسی‌ها کشف کردند که میوه¬ی رز یک منبع عالی ویتامین C است و از این میوه در تهیه¬ی چای، سوپ و شربت استفاده کردند. کودکان هر روز این مکمل‌ها را دریافت می¬کردند و این عامل باعث پیشگیری از مشکلات اسکوروی شد.

میوه¬ رز اصلی¬ترین منبع طبیعی ویتامین C است. تعداد کمی از گونه¬ها که در تهیه¬ی ویتامین از آنها استفاده می‌شود، عبارتند از: Rosa rugosa Thunb, Rosa mosqueta ,Rosa canina.

علاوه بر ویتامین C میوه¬ی رز حاوی کاروتنوئیدهایی چون بتا –کاروتن، لیکوپن، زئاگزانتین، روبی گزانتین، گازانیاگزانتین، بتا- کریپتوگزانتین، گاما –کاروتن، لوتئین، ویولاگزانتین و آنتراگزانتین می‌باشد.

همچنین محتوی فلاونوئیدها، کاتچین¬ها، پلی فنل‌ها، پروسیانیدین¬ها و پکتین¬هاست.

میوه رز کاربردهای دیگری نیز دارد. روغنی که از دانه‌های آن استخراج می‌شود، به دلیل محتوای بالای آلفا- لینولنیک اسید (50%-45%) و لینولئیک اسید (40%) در بسیاری از محصولات آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد

میوه آن نیز به عنوان ماده غذایی در مربا، چای و نوشیدنی‌های الکلی به کار می‌رود.

ویتامین C با اسیدیته کاهش یافته
(REDUCED- ACIDITY VITAMIN C)
این محصول حاوی مخلوط 50% اسید آسکوربیک و 50% آسکوربات سدیم است. برای بعضی افراد این ترکیب، از مکمل اسید آسکوربیک قابل تحمل تر است.

از آنجا که (pKa) نخست اسید آسکوربیک 2/4 می‌باشد، PH ترکیب به صورت محلول در آب 2/4 می‌باشد. به ویتامین C با اسیدیته کاهش یافته، ویتامین C بافری نیز می¬گویند.

ویتامین C غیر اسیدی (C NON-ACID VITAMIN)
این ترکیب شامل یک نمک سدیم یا کلسیم آسکوربات است که در صورت حل شدن در آب PH خنثی دارد. نمک کلسیمی آن دارای دو مولکول آسکوربات و یک اتم کلسیم می‌باشد و فرمول مولکولی آن (C12H14CaO12) می‌باشد.

کلسیم آسکوربات آزادانه در آب حل می‌شود. نمک سدیمی شامل یک مولکول آسکوربات و یک اتم سدیم می‌باشد. فرمول مولکولی آن C6H7NaO6 می‌باشد.

برای بعضی افراد سدیم آسکوربات و کلسیم آسکوربات اشکال مقبول تری به عنوان مکمل ویتامین C هستند.

متابولیت‌های آسکوربات و ویتامین C
متابولیت‌های آسکوربات و ویتامین C مکمل‌های تجاری ویتامین C هستند که محتوی ویتامین C در شکل یک نمک و معمولاً کلسیم آسکوربات و متابولیت‌های ویتامین C می‌باشد.

این متابولیت‌ها می¬توانند آلدونیک اسیدها L - ترئونیک اسید، L- گزیلونیک اسید و L- لیکسونیک اسید باشند. متابولیت رایج در این محصولات L- ترئونیک اسید است که با نام 2، 3، 4- تری هیدروکسی –]ترئو[ بوتانوئیک اسید نیز خوانده می‌شود.

L – ترئونیک اسید معمولا به صورت کلسیم یا کلسیم L-ترئونات وجود دارد و درصد کلسیم L-ترئونات در محصول معمولا 1% میزان آسکوربات است. لذا قرصی که 500 میلی¬گرم آسکوربات فراهم می¬کند قادر به تامین 5 میلی¬گرم L- ترئونات خواهد بود.

آسکوربات و متابولیت‌های ویتامین C گاهی تحت نام مکمل متابولیت آسکوربات خوانده می‌شوند. بعضی مطالعات in vitro نشان می¬دهند که افزودن L-ترئونات به آسکوربات، کیفیت انتقال آسکوربات به سلول‌ها را بهبود می¬بخشد.

درمطالعات حیوانی افزایش جذب و نگهداری بیشتر ویتامین C زمانی که حیوان مکمل آسکوربات و ترئونات را دریافت می¬کرد، بیش از زمانی بود که حیوان آسکوربات تنها دریافت می¬نمود.

یک مطالعه کشت بافت نشان داد که افزودن ترئونات به آسکوربات تولید پروتئین¬های کلاژن و بافت مینرالیزه شده را در مقایسه با دریافت منحصر آسکوربات افزایش می‌دهد.

از این پژوهش نتیجه‌گیری شد که این خاصیت می¬تواند با فرآیند ترمیم زخم و تولید مجدد استخوان در ارتباط باشد.

با وجود اینکه مطالعات in vitro و حیوانی جالب توجه بودند اما آنچه مورد نیاز است یک مطالعه¬ی بالینی با طراحی و اجرای خوب بر روی انسان می‌باشد تا بررسی شود که آیا متابولیت‌های ویتامین C نظیر L- ترئونین می‌توانند بر وضعیت ویتامین C تاثیر گذار باشند یا خیر.

........................................
منبع: مکمل شناسی به نقل از پی در آر

توصیه های مکمل شناسی در خصوص مصرف منطقی و بهینه مکمل های غذایی: مصرف مکمل های غذایی نیاز به آگاهی و تشخیص صحیح دارد و به این جهت مصرف مکمل های غذایی بدون مشاوره با پزشک توصیه نمی شود. ضمن اینکه اطلاعات موجود در وبسایت مکمل شناسی به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک نخواهد بود و ضروری است قبل از هرگونه اقدامی، موضوع را با پزشک معالج مطرح نمایید.
مصرف مکمل های غذایی بویژه در خصوص کودکان، سالمندان و کسانی که بیماری زمینه ای نظیر دیابت، بیماری های ریوی یا قلبی و عروقی دارند و همچنین در رابطه با زنان باردار از حساسیت بیشتری برخوردار است و ممکن است در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک، منجر به عوارض غیر قابل جبرانی شود.
علاوه بر این، توجه داشته باشید با توجه به شیوع تبلیغات ماهواره ای و اینترنتی، بهترین و معتبرتین مکان برای تهیه مکمل های غذایی، صرفا داروخانه ها هستند و عرضه مکمل های غذایی در خارج از داروخانه، بر اساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، در خارج از داروخانه ممنوع است.