آشنایی با مکمل های غذایی لیگنان‌ها

لیگنان‌ها، دیمرهای فنیل پروپانوئیدی هستند که به‌صورت وسیعی در قلمرو گیاهی گسترده‌اند. بذر کتان و دانه‌ی کنجد از غنی‌ترین منابع تغذیه‌ای لیگنان‌ها هستند.

(لیگنان‌های بذر کتان و دانه کنجد را ببینید.) یکی از غنی‌ترین منابع لیگنان‌ها در قلمرو گیاهی درخت صنوبر نروژی (Picea abies L.Karst) می‌باشد.

لیگنان‌ها با غلظت‌های بالا در heartwood (چوبی که مرده است) شاخه‌ها و گره‌های (ته‌شاخه‌ها) صنوبر نروژی یافت می‌شوند.
گره‌های صنوبر نروژی دربردارنده‌ی قسمتی از شاخه‌های جانبی است که در چوب ساقه‌ها یا شاخه‌های بزرگتر جاسازی شده است.

گره‌های صنوبر دارای 16ـ6% لیگنان هستند، لیگنان اصلی، 7ـ هیدروکسی ماتاایرزینول (HMR) است. HMR نمایانگر 80ـ65 درصد از محتوای کلی لیگنان در گره‌های صنوبر است. HMR شاید فراوان‌ترین لیگنان در طبیعت باشد.

HMR یک دی‌بنزیل بوتیرولاکتون است. این ماده یکی از دو نوع لیگنان اصلی ساختاری در گیاهان است. لیگنان‌ گیاهی سکوایزولاریسیرزینول دی‌گلوکوزید (SDG) که در بذر کتان یافت می‌شود نیز دارای این نوع از ساختار شیمیایی است.

نوع اصلی شیمیایی دیگر، نوع تتراهیدروفوران است که در لیگنان‌های دانه کنجد، سسامین و سسامینول یافت می‌شود. ساختار شیمیایی HMR، به ساختار شیمیایی ماتا ایرزینول مرتبط است، لیگنانی که در مقادیر کم در بذر کتان و دانه کنجد یافت می‌شود. به دلیل کربن کایرال در موقعیت 7، HMR از 2 استریو ایزومر تشکیل شده است ـ HMR allo- و HMR.

خود HMR حاصل ترکیب هردو دیاستریومرهای 7 ـ هیدروکسی ماتاایرزینول است.
استریوایزومرها معمولاً به‌صورت نسبت 1:9 وجود دارند. HMR، ایزومر اصلی، همچنین با نام (R′7S , 8R ,8) ـ (ـ) ـ 7- هیدروکسی ماتاایرزینول شناخته می‌شوند و HMR allo-، ایزومر کمتر با نام (R′7R , 8R ,8) ـ (ـ) ـ allo- هیدروکسی ماتاایرزینول نیز مشاهده می‌گردد.

محصول HMR مورد استفاده برای مکمل معمولاً 7 ـ هیدروکسی ماتاایرزینول پتاسیم استات است. ترکیب پتاسیم استات در طول فرایند خالص‌سازی ایجاد می‌شود.

طبیعت بای‌فنلی SDG شبیه بسیاری از مواد شناخته شده‌ی دارای عملکرد استروژن یا خاصیت مسدود کردن محل گیرنده‌های استروژنی می‌باشد.

HMR به طور عمده به انترولاکتون (ENL) تبدیل می‌شود و این عمل به واسطه‌ی میکروفلور روده‌ در قسمت پروکسیمال روده بزرگ صورت می‌گیرد. ENL خود یک لیگنان گیاهی نیست و به‌عنوان لیگنان پستانداران یا یک انترولیگنان به‌شمار می‌رود.

ENL همچنین با عنوان ترانس ـ دی هیدرو ـ 3 و 4 ـ بیس [(3 ـ هیدروکسی فنیل) متیل] ـ 2 (3H) ـ فورانون شناخته می‌شود و وزن مولکولی 298 دارد. به نظر می‌رسد که ENT می‌تواند مسئول بسیاری از اعمال بیولوژیکی HMR باشد.

عملکرد مکمل های غذایی لیگنان‌ها
7 ـ هیدروکسی ماتا‌ایرزینول (HMR) فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی، استروژنی، ضد استروژنی، محافظ شیمیایی، ضد سرطانی و محافظت قلب و عروق دارد.

مکانیسم اثر مکمل های غذایی لیگنان‌ها
HMR پراکسیداسیون چربی و اکسیداسیون LDL را مهار می‌کند و آنیون‌های سوپراکسید حاصل از گزانتین اکسیداز و رادیکال‌های پراکسیل را در تمام موارد در شرایط in vitro پاک‌سازی می‌کند.

خاصیت استروژنی HMR و ENL در مقایسه با استرادیول (E2) با اندازه‌گیری اثرات آنها بر روی شاخص‌های رشد و آپوپتوز در رده سلولی حساس به استروژن انسان، MCF-7 ارزیابی می‌شود.

مشخص شده است که هم HMR و هم ENL فعالیت استروژنی دارند، اگرچه این اثر بسیار ضعیف‌تر و کم‌اثرتر از خاصیت E2 است. با این حال، همه مطالعات بیانگر فعالیت استروژنی HMR نیستند.

در مطالعه‌ای با تمرکز بر روی اثر HMR بر رشد تومورها در یک موش با مدل تومور پستانداری القا شده توسط دی‌متیل‌بن [a] آنتراسن (DMBA)، HMR تعداد تومورهای رشد یافته را کاهش داده، نسبت پسرفت را افزایش داده و تومورها را متوقف می‌کند، امّا مشخص نشده است که فعالیت استروژنی یا ضداستروژنی در آزمون رشد رحمی در موش‌های نابالغ داشته باشد.

همین‌طور تعیین نشده که HMR اثرات آنتی‌آندروژنیک در رشد غدد جنسی فرعی در موش‌های نر بالغ داشته باشد. HMR فعالیت محافظت شیمیایی در نئوپلازی روده‌ای چندگانه‌ی کولیت‌های پولیپی و آدنوماتوز (APC)Min در مدل موش دارد.

تعداد متوسط آدنومازی روده‌ی باریک به‌صورت مشخصی در موش‌های تغذیه شده با HMP پائین تر بود. به‌علاوه، HMR باعث طبیعی شدن سطوح بتا ـ کاتنین در بافت آدنوما می‌شود که بیانگر این است که این اثر توسط مسیر APC ـ بتا ـ کاتنین صورت گرفته است. بررسی‌های بیشتر برای روشن‌سازی مکانیسم اثر احتمالی محافظت شیمیایی HMR لازم است.

اثر HMR بر روی سرطان‌زایی رحم در موش‌های Donryu بالغ بررسی شده است. موش‌ها به‌وسیله‌ی کارسینوژن N ـ اتیل ـ ′N ـ‌ نیترو ـ N ـ نیتروزوگوانیدین (ENNG) و به دنبال آن دوزهایی از HMR تیمار شدند.

درمان با HMR به طور قابل توجهی شیوع آدنوکارسینوم رحم را در موش‌ها کاهش داد. مکانیسم این اثر نامشخص است. به نظر می‌رسد که کاهش در آدنوکارسینوم رحم به دلیل اثر ضداستروژنی مانند مهار آنزیم آروماتاز بوده است.

مطالعات بیشتری لازم هستند تا عملکرد مکانیسم اثر محافظت شیمیایی HMR در سرطان‌زایی رحم را روشن کنند. HMR به موش نر بدون تیموس با کاشت زنوگرافت‌های LNCaP (human prostate eancer cells) تجویز شد.

در موشی که با HMR تیمار شد، حجم تومور کوچکتری داشت، نسبت تومورهای رشد نیافته بیشتر شد، ایندکس آپوپتوزی سلول در مقایسه با گروه کنترل بالا رفت و کاهش در ایندکس تکثیری سلول مشاهده شد.

بازهم، مکانیسم اثر این اثر ضد سرطانی ناشناخته است. احتمالات، شامل تنظیم غدد درون ریز، مهار آنزیم‌های حرکت‌دهنده‌ی آندروژن 5 ـ آلفا ردوکتاز و هیدروکسی استروئید اکسیدوردوکتاز و آروماتاز، کاهش اتصال پروتئین متصل شونده به هورمون جنسی (SHBP) می‌باشد، بنابراین پاک‌سازی متابولیکی آندروژن‌های آندوژن و اتصال به گیرنده‌های استروژنی آلفا و بتا تسریع می‌شود.

احتمالات دیگر نیز ممکن است وجود داشته باشد، باز هم مطالعات بیشتری لازم است تا مکانیسم اثر احتمالی ضدسرطانی را روشن نماید.

مشخص شده است که هم HMR و هم ENR رشد و متاستاز هپاتومایAH109A جامد را در موش‌ها کاهش می‌دهد. باز هم، مکانیسم این اثر ناشناخته است.

در یک مطالعه‌ی اپیدمیولوژیکی در مردان فنلاندی، غلظت‌های سرمی بالای ENL با کاهش در مرگ و میر ایجاد شده در اثر بیماری‌های قلبی عروقی همراه بود.

از آن‌جایی که HMR به ENT متابولیزه می‌شود، مطالعات بالینی لازم است تا مشخص شود آیا تجویز HMR می‌تواند اثر محافظتی برای سیستم قلبی عروقی داشته باشد.

........................................
منبع: مکمل شناسی به نقل از پی در آر

توصیه های مکمل شناسی در خصوص مصرف منطقی و بهینه مکمل های غذایی: مصرف مکمل های غذایی نیاز به آگاهی و تشخیص صحیح دارد و به این جهت مصرف مکمل های غذایی بدون مشاوره با پزشک توصیه نمی شود. ضمن اینکه اطلاعات موجود در وبسایت مکمل شناسی به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک نخواهد بود و ضروری است قبل از هرگونه اقدامی، موضوع را با پزشک معالج مطرح نمایید.
مصرف مکمل های غذایی بویژه در خصوص کودکان، سالمندان و کسانی که بیماری زمینه ای نظیر دیابت، بیماری های ریوی یا قلبی و عروقی دارند و همچنین در رابطه با زنان باردار از حساسیت بیشتری برخوردار است و ممکن است در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک، منجر به عوارض غیر قابل جبرانی شود.
علاوه بر این، توجه داشته باشید با توجه به شیوع تبلیغات ماهواره ای و اینترنتی، بهترین و معتبرتین مکان برای تهیه مکمل های غذایی، صرفا داروخانه ها هستند و عرضه مکمل های غذایی در خارج از داروخانه، بر اساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، در خارج از داروخانه ممنوع است.