آشنایی مکمل های غذایی اسپیرولینا

در کاربرد تجاری آن، اسپیرولینا عمدتاً به توده زیستی خشک ‌شده‌ی سیانوباکتریوم Arthrospira platensis برمی‌گردد. Arthrospira platensis (Spirulina platensis) یک گونه از سلسله‌ی سیانوباکتری‌ها است.

سیانوباکتری‌ها به‌ عنوان جلبک‌های سبز ـ آبی یا باکتری‌های سبز-آبی دسته‌بندی می‌شوند.

اسپیرولینا مکمل غذایی رایجی در ژاپن است و به‌عنوان یک مکمل غذایی در ایالات متحده نیز به فروش می‌رسد. اسپیرولینا، سبزه گندم، سبزه جو و کلرلا گاهی با عنوان "غذاهای سبز" نام برده می‌شوند.

چند گونه‌ی سیانوباکتر وجود دارد، که اسپیرولینا معمولاً به دو گونه از آنها اطلاق می‌شود، (Arthrospina platensis (Spirulina platensis و Arthrospira maxima (Spirulina maxima).

اصطلاح اسپیرولینا عموماً برای مکمل‌های غذایی و همچنین گونه Arthrospira به کار می‌رود.
اسپیرولینا برای تولید مکمل‌های غذایی در مخازن موجود در محیط باز کشت داده می‌شود و یا از برکه‌هایی در مناطقی خاص مانند مکزیک، آمریکای مرکزی و جنوبی و آفریقا به‌دست می‌آید.

اسپیرولینا یک منبع غنی از پروتئین است. اسپیرولینا همچنین دارای کلروفیل، کاروتنوئیدها، مواد معدنی، گامالینولنیک اسید (GLA) و بعضی رنگدانه‌های خاص است. رنگدانه‌ها باعث رنگ مایل به آبی اسپیرولینا می‌شوند.

فیکوسیانین یک رنگدانه‌ی آبی در سیانوباکتری‌ها است. این ماده متعلق به گروهی از پروتئین‌های light-harvesting است که فیکو ـ بیلی‌پروتئین‌ها نامیده می‌شوند. تمام فیکوبیلی پروتئین‌ها، هولوپروتئین‌های چندزنجیره‌ای هستند.

که دارای آپوپروتئین‌های با اتصال کووالانتی به فیکوبیلین‌ها می‌باشد. فیکوبیلین‌ها، کروموفورهای تتراپیرولی با زنجیره‌ باز هستند.

سه فیکوبیلی پروتئین رایج، فیکواریترین به همراه کروموفورهای فیکواریتروبیلین، فیکوسیانین و آلوفیکوسیانین به همراه کروموفورهای فیکوسیانوبیلین هستند.

فیکوسیانوروبین، یک شکل احیا شده از فیکوسیانوبیلین است که از نظر ساختاری شبیه رنگدانه‌‌ی بیلی‌روبین صفرا است.

عملکرد مکمل های غذایی اسپیرولینا
اسپیرولینا فعالیت‌های ضد ویروسی، کاهش دهنده کلسترول، آنتی‌اکسیدانی، محافظت ‌کننده‌ی کبد، ضد حساسیت و تنظیم‌کننده ایمنی دارد.

مکانیسم اثر مکمل های غذایی اسپیرولینا
یک پلی‌ساکارید سولفاته که اسپیرولان کلسیم نامیده می‌شود، از Arthrospira platensis(Spirulina platensis) جداسازی شده است که برخی از ویروس‌های غشادار را مهار می‌کند.

ویروس‌های مهار شده توسط پلی‌ساکارید شامل herpes simplex virus 1 (HSV-1)، cytomegalovirus، measles virus (ویروس سرخک)، mumps virus(ویروس اوریون) و HIV-1 می‌باشد.

اسپیرولان کلسیم به نظر می‌رسد که نفوذ این ویروس‌ها به داخل سلول‌های میزبان را مهار کند. این مطالعات به‌صورت in vitro انجام شده‌اند.

نشان داده شده است که اسپیرولینا فعالیت کاهش دهنده کلسترول در حیوانات آزمایشگاهی دارد. مکانیسم این عمل شناخته شده نیست.

فیکوسیانوروبین، یک شکل احیا شده‌ی فیکوسیانوبیلین از نظر ساختاری شبیه رنگدانه‌ی بیلی روبین صفرا است. افراد مبتلا به سطوح افزایش یافته‌ی بیلی‌روبین در حد مرز ـ برای مثال افرادی که سندرم ژیلبرت دارند ـ مشاهده شده است که احتمال کمتری از نظر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی دارند که این امر شیوع سکته را کاهش می‌دهد و عوارض حاصل از سکته را بهبود می‌بخشد.

بیلی‌روبین فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی دارد که شامل مهار تشکیل رادیکال‌های آنیونی سوپراکسید توسط NADPH اکسیداز است.

فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی و پاکسازی رادیکالی فیکوسیانین به خوبی قابل استناد است. این فعالیت‌ها عمدتاً در ارتباط با فیکوسیانوبیلین هستند.

فیکوسیانوروبین نیز فعالیت پاکسازی رادیکالی دارد و ممکن است دارای فعالیت مهار NADPH اکسیداز هم باشد. به نظر می‌رسد که فیکوسیانین در موش‌های صحرایی در مقابل سموم کبدی محافظت ایجاد کند.

مکانیسم این عمل می‌تواند از طریق فعالیت آنتی‌اکسیدانی باشد.

عصاره Spirulina maxima نیز در مقابل مسمومیت کبدی با تتراکلرید کربن در موش‌های صحرایی محافظت ایجاد می‌کند. فیکوسیانین موجود در عصاره، همانند آنتی‌اکسیدان‌های دیگر می‌تواند مسئول اثر محافظتی کبد باشد.

اسپیرولینا واکنش‌های آلرژیک فوری ایجاد شده به‌واسطه‌ی mast- cell را در موش‌ها مهار می‌کند. گمان می‌رود که موادی در اسپیرولینا وجود دارند که می‌توانند دگرانولاسیون mast- cell را مهار کنند و احتمالاً‌ این کار را با اثر بر روی غشای mast- cell انجام می‌دهند.

مواد استخراجی از Spirulina platensis عملکرد ماکروفاژی در گربه‌ها را افزایش می‌دهد و عملکرد ایمنی سلولی و هومورال را در جوجه‌ها افزایش می‌دهد. مکانیسم این فعالیت‌ها ناشناخته است.

کشت in vitro اسپیرولینا با سلول‌های تک ‌هسته‌ای خون انسان، تولید بعضی از سیتوکین‌ها را تنظیم می‌کند. مطالعه‌ای دیگر که توسط گروه مشابه انجام شده است، اثر یک مکمل غذایی اسپیرولینا را بر روی افراد مبتلا به رینیت آلرژیک با تخمین تولید سیتوکین‌ها، اینترلوکین (IL) ـ 4، اینترفرون (IFN) - گاما و اینترلوکین (IL) ـ 2 ارزیابی کرده است.

این سیتوکین‌ها برای تنظیم واکنش‌های آلرژیک، با واسطه ایموگلوبولین E، حیاتی هستند. در یک مطالعه تصادفی، دوسوکور و کنترل شده با دارونما، مشخص شد که اسپیرولینا، Th (لفوسیت T-helper) را در افراد مبتلا به رینیت آلرژیک با مهار تمایز سلول‌های Th2 تنظیم می‌کند که این امر به واسطه‌ی مهار ساخت IL-4 صورت می‌گیرد.

به نظر می‌رسد که اسپیرولینا در تنظیم ترشح سیتوکین‌های Th1، IFN- گاما و IL-2 مؤثر نیست.

فارماکوکینتیک مکمل های غذایی اسپیرولینا
فارماکوکنیتیک اسپیرولینا در انسان‌ مورد مطالعه قرار نگرفته است. با این حال، پروتئین‌ها، چربی‌ها و کربوهیدرات‌های موجود در اسپیرولینا توسط فرآیندهای فیزیولوژیکی طبیعی هضم، جذب و متابولیزه می‌شوند.

اندیکاسیون و کاربرد مکمل های غذایی اسپیرولینا
اسپیرولینا دارای برخی اثرات ضد ویروسی در مطالعات مقدماتیin vitro و بررسی‌های حیوانی است. همچنین شواهدی از طبیعت اولیه وجود دارد که اسپیرولینا به‌صورت مطلوبی می‌تواند عملکرد ایمنی و توانایی محافظت کبدی داشته باشد.

در مطالعات آزمایشگاهی اخیر مشخص شده است که برخی از واکنش‌های آلرژیک را مهار می‌کند. در برخی تحقیقات حیوانی اثرات کاهش دهنده کلسترول گزارش شده است.

موارد منع مصرف مکمل های غذایی اسپیرولینا
مصرف اسپیرولینا در افراد مبتلا به حساسیت نسبت به هریک از اجزای مکمل‌های حاوی اسپیرولینا ممنوع است.

موارد احتیاط مکمل های غذایی اسپیرولینا
زنان باردار و مادران شیرده باید از مصرف مکمل‌های حاوی اسپیرولینا اجتناب کنند. اسپیرولینا می‌تواند موجب تجمع فلزات سنگین مانند جیوه از آب‌های آلوده شود.

افرادی که از مکمل‌های اسپیرولینا استفاده می‌کنند باید محصولات قابل اعتماد که از هرگونه آلودگی با فلزات سنگین پاک هستند، مصرف نمایند.

عوارض جانبی مکمل های غذایی اسپیرولینا
گاه گاهی علایم گوارشی مانند تهوع گزارش شده است. همچنین، گزارشاتی مبنی بر واکنش‌های آلرژیک نسبت به مکمل‌های حاوی اسپیرولینا وجود دارد.

دوز و نحوه مصرف مکمل های غذایی اسپیرولینا
اشکال مختلفی از مکمل‌های اسپیرولینا وجود دارند که شامل کپسول، قرص، ورقه‌و پودر می‌باشد. اسپیرولینا در بعضی غذاهای فراویژه و در ترکیب محصولات “غذاهای سبز” با سبزه جو، کلرلا و سبزه گندم یافت می‌شود.
دوز آن بین mg250 تا 5 گرم روزانه می‌باشد.

........................................
منبع: مکمل شناسی به نقل از پی در آر

توصیه های مکمل شناسی در خصوص مصرف منطقی و بهینه مکمل های غذایی: مصرف مکمل های غذایی نیاز به آگاهی و تشخیص صحیح دارد و به این جهت مصرف مکمل های غذایی بدون مشاوره با پزشک توصیه نمی شود. ضمن اینکه اطلاعات موجود در وبسایت مکمل شناسی به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک نخواهد بود و ضروری است قبل از هرگونه اقدامی، موضوع را با پزشک معالج مطرح نمایید.
مصرف مکمل های غذایی بویژه در خصوص کودکان، سالمندان و کسانی که بیماری زمینه ای نظیر دیابت، بیماری های ریوی یا قلبی و عروقی دارند و همچنین در رابطه با زنان باردار از حساسیت بیشتری برخوردار است و ممکن است در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک، منجر به عوارض غیر قابل جبرانی شود.
علاوه بر این، توجه داشته باشید با توجه به شیوع تبلیغات ماهواره ای و اینترنتی، بهترین و معتبرتین مکان برای تهیه مکمل های غذایی، صرفا داروخانه ها هستند و عرضه مکمل های غذایی در خارج از داروخانه، بر اساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، در خارج از داروخانه ممنوع است.