در حال حاضر بیماری های غیرواگیر از جمله دیابت ، فشار خون بالا ، چربی خون بالا ، بیماری های قلبی عروقی ، سکته های مغزی ،و قلبی و انواع سرطان مهمترین علت مرگ ومیر در جهان و ایران بشمار می رود. الگوی غذایی نامناسب به صورت مصرف زیاد قند ، نمک و چربی مهمترین دلیل ابتلا به بیماری های غیر واگیر محسوب می شود. پیامد مصرف زیاد مواد قندی و چربی و ورغن اضافه وزن و چاقی است که در حال حاضر مشکل عمده بهداشتی تغذیه ای در ایران است.
اضافه وزن و چاقی در کودکان زیر 5سال کشور ما در یک دهه 2 برابر شده است. در حدود 20 درصد دانش‌آموزان، و نیمی از زنان و مردان 64-15ساله کشور نیز دچار اضافه وزن و چاقی هستند. که پیامد آن شیوع کلسترول بالا و فشارخون بالا ، دیابت ، بیماری های قلبی عروقی و انواع سرطان ها در کشور است.
افزایش مصرف روغن و چربی و مواد قندی وشیرین و مصرف زیاد نمک، مصرف کم سبزی و میوه از مهمترین دلایل بروز بیماری های غیر واگیر در کشور می باشد . سرانه مصرف قند و شکر در کشور 66 گرم در روز است که براساس سبد مطلوب غذایی باید به روزانه 40 گرم کاهش یابد. مصرف روغن نیز سرانه روزانه 46 گرم است که باید به 35 گرم کاهش یابد. مردم روزانه بطور متوسط 10 تا 12 گرم نمک مصرف میکنند . مقدار توصیه شده نمک برای افراد زیر 50 سال کمتر از 5 گرم و برای افراد بالای 50 سال و کسانی که مشکل فشار خون بالا و بیماری های قلبی عروقی دارند کمتر از 3 گرم در روز است.
مهمترین اقدامات درزمینه تغذیه سالم شامل کاهش مصرف قند ، نمک و چربی ، جایگزینی اسیدهای چرب اشباع با اسیدهای چرب غیراشباع، حذف روغن نباتی جامد و نیمه جامد و جایگزینی آن با روغن مایع ، تولید ومصرف محصولات غذایی کم چرب، کم قند و کم نمک ، فرهنگسازی و آموزش در زمینه تغذیه صحیح می‌باشد.
همچنین توجه به تغذیه در مراکز جمعی و محیط‌های کار و بکارگیری کارشناس تغذیه بعنوان مسئول فنی در رستورانها و حمایت از ایجاد رستورانهای حامی سلامت، کنترل واردات موادغذایی و محدودکردن ورود مواد غذایی ناسالم و فاقد ارزش تغذیه‌ای، کنترل تبلیغات موادغذایی و تنقلات کم ارزش غذایی، افزایش مالیات برای محصولات غذایی ناسالم و نوشابه‌های گازدارو نوشیدنی های دارای قند افزوده ، غنی‌سازی شیر با ویتامین D برخی از الزامات عمده برای اصلاح رژیم غذایی مردم و کاهش روند رو به گسترش بیماریهای غیرواگیر در کشور می‌باشد.
توصیه های کلیدی برای داشتن رژیم غذایی سالم:
- درانتخاب ومصرف مواد غذایی به تنوع ، اعتدال وتناسب توجه نمایید.
- تنوع یعنی استفاده از 6 گروه غذایی شامل گروه نان وغلات ، گروه سبزی ها ، گروه میوه ها، گروه شیر و لبنیات ، گروه گوشت و تخم مرغ و گروه حبوبات.
- تعادل یعنی مصرف به اندازه و در حد نیاز و اجتناب از کم خوری و پرخوری برای کنترل وزن بدن و نگهداشتن وزن در محدوده طبیعی
- با مصرف بیشتر سبزی ها ومیوه ها، حبوبات ونان های سبوس دار، دریافت فیبر غذایی روزانه را افزایش دهید. حداقل 5 وعده روزانه باید سبزی و میوه مصرف شود .یعنی حداقل 2 واحد میوه ( هر واحد میوه یعنی یک عدد میوه متوسط ) و سه واحد سبزی ( هرواحد سبزی یعنی یک لیوان سبزی برگی ، نصف لیوان سبزی پخته ، یک عدد هویج یا گوجه فرنگی یا خیار متوسط)
- روزانه 3-2 واحد شیر ولبنیات کم چرب ( کمتر از 5/2 درصد چربی ) مصرف کنید. هرواحد یهنی یک لویان شیر ویا یک لیوان ماست یا یک ونیم قوطی کبریت پنیر.
- از مصرف چربی ها وروغن های جامد و نیمه جامد اجتناب کنید و در صورت نیاز ، سعی کنید از روغن مایع استفاده کنید. حتی الامکان از سرخ کردن مواد غذایی بپرهیزید.
- سعی کنید از گوشت های سفید مثل مرغ وماهی استفاده کنید واز گوشت های فراوری شده مانند سوسیس وکالباس کمتر استفاده کنید. درصورت مصرف گوشت قرمز، چربی های قابل رویت آنرا حتما جدا کنید.
- مصرف قند های ساده مانند قند ، شکر ، شیرینی ، شکلات ، نوشابه وآّب میوه های صنعتی که حاوی قند افزوده هستند را محدود کنید.
- در میان وعده ها بجای شکلات ، بیسکویت و شیرینی از میوه و سبزی ( خیار ، هویج ، کاهو ، گوجه فرنگی ،...) استفاده کنید.
- بجای قند ، چای را با 4-3 عدد کشمش یا توت خشک مصرف کنید.
- درصدرتی که از قهوه های فوری استفاده می کنید انواع بدون قند را انتخاب کنید.
- از مصرف زیاد نمک خودداری نموده وسرسفره غذا حتی الامکان از نمکدان استفاده نکنید.
- افراد زیر 50 سال روزانه باید کمتر از 5 گرم نمک ( کمتر از یک قاشق مرباخوری ) و افراد بالای 50 سال کمتر از 3 گرم ( نصف قاشق مرباخوری ) مصرف کنند. این مقدار شامل کل مقدار نمکی است که از همه مواد غذایی تامین می شود.
علاوه بر اصلاح رژیم غذایی ، تحرک بدنی نیز نقش مهمی در سلامت دارد. حداقل 30 دقیقه پیاده روی تند روزانه برای افراد بزرگسال و برای نوجوانان و کودکان 60 دقیقه فعالیت بدنی متوسط روزانه برای پیشگیری از اضافه وزن و چاقی توصیه می شود.
**********
منبع: سامانه مکمل شناسی به نقل از دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت
