مدیریت مصرف مکمل های غذایی سلنیوم
فارماکوکینتیک مکمل های غذایی سلنیوم
اشکال مختلفی از مکمل سلنیوم وجود دارد که شامل مخمر دارای سلنیوم بالا، ال ـ سلنومتیونین، سدیم سلنات و سدیم سلنیت می‌باشد. مخمر با سلنیوم بالا دارای ال ـ سلنومتیونین در پروتئین‌هاست.
پروتئین‌های موجود در مخمر با سلنیوم بالا به‌صورت آنزیمی در روده‌ی کوچک هضم می‌شوند تا آمینواسیدها، الیگوپپتیدها و ال ـ سلنومتیونین را ایجاد کنند.
ال ـ سلنومتیونین به‌صورت کارآمد از روده‌ی باریک به واسطه‌ی مکانیسمی مشابه مکانیسم جذب ال ـ متیونین جذب می‌شود.
ال ـ سلنومتیونین از طریق جریان وریدی به کبد منتقل می‌شود، جایی که بخشی از آن توسط هپاتوسیت‌ها استخراج می‌شود و مقدار باقی‌مانده توسط گردش خون به سایر بافت‌های بدن منتقل می‌گردد.
ال ـ سلنومتیونین وارد منبع ذخیره ال ـ متیونین در سلول‌های کبدی و سلول‌های دیگر بدن می‌شود و در سرنوشت متابولیکی مشابه ال ـ متیونین سهیم می‌شود تا توسط مسیر ترانس سولفوراسیون متابولیزه گردد.
ال ـ سلنومتیونین در سنتز پروتئین‌ها و ساخت سلنو ـ آدنوزیل متیونین (فرم سلنیومی S ـ آدنوزیل متیونین یا SAMe)، هوموسلنوسیستئین و ال ـ سلنوسیستئین شرکت می‌کند. متابولیسم ال ـ سلنوسیستئین در بعضی موارد خاص با ال ـ سیستئین متفاوت است.
ال ـ سینوسیستئین به واسطه‌ی آنزیم سلنوسیستئین بتا لیاز به هیدروژن سلنید تبدیل می‌شود. هیدروژن سلنید می‌تواند از طریق سلنوفسفات سنتتاز به سلنوفسفات متابولیزه شود یا می‌تواند متیله گردد.
متابولیت‌های متیله شده در ادرار ترشح می‌شوند. سلنوفسفات پیش‌ساز ال ـ سلنوسیستئین در پروتئین‌ها یا سلنیوم توکلئوزیدها در RNA انتقال‌دهنده است.
شرکت کردن ال ـ سلنوسیستئین در پروتئین‌ها با واسطه‌ی سریل ترانسفر RNA صورت می‌گیرد. سلنوسیستئین سنتاز، سریل ـ ترانسفر RNA را به سلنوسیستئیل ترانسفر RNA تبدیل می‌کند.
باقی‌مانده‌های ال ـ سلنوسیستئین در تمامی سلنوپروتئین‌های مشتق شده از سلنوسیستئیل ترانسفر RNA یافت می‌شوند.
ال ـ متیونین آزاد به‌صورتی که در بالا گفته شد جذب، توزیع و متابولیزه می‌شود. اشکال غیرارگانیک سلنیوم، سلنات و سلنیت نیز از مجرای گوارشی به صورت کارآمدی جذب می‌شوند. جذب بخشی از این اشکال غیرارگانیک بیشتر از 50% است.
سلنات یا سلنیت از طریق جریان وریدی به کبد منتقل می‌شوند. بخشی از آن توسط سلول‌های کبدی استخراج می‌شود و بقیه‌ی آن از طریق جریان خون سیستمیک به سلول‌های مختلف بدن می‌رسند.
در درون سلول‌ها، این نمک‌های غیرارگانیک به سلنید هیدروژن تبدیل می‌شود و متابولیسم بیشتر سلنید هیدروژن در بالا توضیح داده شده است.
هوموستاز سلنیوم به واسطه‌ی تنظیم ترشح آن توسط کلیه‌ها صورت می‌گیرد. هنگامی که دریافت سلنیوم افزایش یابد، ترشح ادراری متابولیت سلنید نیز افزایش می‌یابد.
در دریافت‌های بسیار بالای سلنیوم، اشکال فرار آن از طریق بازدم دفع می‌شوند. بوی اشکال فرار موجود در بازدم شبیه بوی سیر است. متابولیت‌های ترشحی سلنیوم به طور عمده متابولیت‌های متیله‌ی سلنید هستند.
متابولیت‌های ادراری اصلی، متی‌سلنول و تری‌متیل سلونیوم هستند. سلنیوم ترشح شده در تنفس به طور عمده به شکل دی‌متیل سلنید است.
اندیکاسیون و کاربرد مکمل های غذایی سلنیوم
دریافت کم سلنیوم از رژیم غذایی با افزایش خطر بعضی کاردیومیوپاتی‌ها، بیماری ایسکمیک قلب و در کل بیماری قلبی -عروقی مرتبط است. جذب کم همچنین با افزایش بروز بعضی سرطان‌ها شامل سرطان پروستات، ریه، کولورکتال، معده و پوست مرتبط است.
مکمل سلنیوم این خطرات را در بعضی جوامع کاهش می‌دهد. نظر مخالفی وجود دارد که نشان می‌دهد مکمل سلنیوم می‌تواند در بعضی افراد، بروز بعضی ازسرطان‌ها را افزایش دهد.
سطوح بالای سلنیوم در این اواخر با افزایش خطر دیابت و مرگ و میر بالاتر همراه بوده است.
طیف باریک درمانی سلنیوم، مسمومیت را به احتمالی واضح در بعضی افراد تبدیل کرده است.
گفته می‌شود سلنیوم اثرات مفیدی در افزایش ایمنی در شرایط in vitro، در مطالعات حیوانی و انسانی دارد. این ماده برای عملکرد سالم ایمنی بدن لازم است. همچنین می‌تواند فواید ضدالتهابی داشته باشد و در بعضی افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید مفید باشد.
سلنیوم توانایی سم‌زدایی بعضی فلزات و زنوبیوتیک‌ها را داراست. به نظر می‌رسد سلنیوم نقش مهمی در حفظ بقای سلول‌های اسپرم دارد، بنابراین مکمل سلنیوم می‌تواند در مردان نابارور کمک‌کننده باشد.
شواهد بسیار مقدماتی وجود دارند که نشان می‌دهند، دوزهای بالای سلنیوم ممکن است به میزان نسبتا کمی باعث افزایش وزن شوند. این‌که سلنیوم مانع سفید شدن مو می‌شود فقط در حد بیان است.
موارد منع مصرف مکمل های غذایی سلنیوم
مصرف سلنیوم در افراد مبتلا به حساسیت نسبت به هریک از اجزای محصولات حاوی سلنیوم، ممنوع است.
موارد احتیاط مکمل های غذایی سلنیوم
زنان باردار و مادران شیرده باید از مصرف سلنیوم بیش از حد RDA (60 و 70 میکروگرم روزانه، به‌ترتیب) اجتناب کنند.
عوارض جانبی مکمل های غذایی سلنیوم
دریافت سلنیوم به میزان کمتر از 900 میکروگرم روزانه (برای بالغین) بعید است که باعث بروز عوارض جانبی شود.
مصرف طولانی‌مدت سلنیوم با مقادیر 1000 میکروگرم (یا 1 میلی‌گرم) یا بیشتر در روز می‌تواند باعث ایجاد عوارض جانبی گردد.
شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده از سلنوزیس یا مسمومیت مزمن سلنیوم، شکنندگی و از دست رفتن مو و ناخن می‌باشد.
علایم دیگر شامل راش پوستی، بویی شبیه به سیر در تنفس، خستگی مفرط، تحریک پذیری، تهوع و استفراغ هستند. شاید مشهورترین مثال مسمومیت با سلنیوم در سال 1984 گزارش شده باشد.
حدود 11 روز بعد از شروع مصرف مکمل سلنیوم، یک زن 57 ساله که در وضعیت سلامتی خوبی هم قرار داشت، متوجه ریزش مویی شد که در طول دو ماه تبدیل به تقریباً کچلی کامل گردید.
او همچنین وجود رگه‌های عرضی بر روی یکی از ناخن‌های دست، همین‌طور تندرنس و تورم نوک انگشتان و ترشح چرکی از بستر ناخن‌ها را ذکر می‌کرد.
تمام ناخن‌های دست وی درگیر شدند و او کل ناخن انگشت اول خود را از دست داد. وی همچنین دفعاتی از تهوع، استفراغ، بوی تنفس شبیه شیر ترش شده و افزایش خستگی مفرط را نیز تجربه کرد.
او کمی بعد از گذشت سه ماه از مصرف قرص‌های سلنیوم، دریافت که قرص‌هایی که او مصرف می‌کرده توسط توزیع کننده آن جمع‌آوری شده است چرا که این قرص‌ها به اشتباه حاوی 27 میلی‌گرم سلنیوم در هر قرص بودند که 182 بار بیشتر از میزان ذکر شده در برچسب محصول بود.
افراد دیگری که این محصول را مصرف کرده بودند، مبتلا به علایم مشابهی شدند.
ریزش مو و تغییرات ناخن‌های دست (رگه‌های افقی، سیاه شدن، فقدان ناخن) شایع‌ترین علایم بودند.
مصرف روزانه‌ی 20/3 تا 69/6 میلی‌گرم از سلنیوم (میانگین mg4) توسط بیماران چینی در چین باعث ریزش مو و ناخن، راش پوستی، تنفس با بوی سیر، خستگی مفرط، تحریک‌پذیری و افزایش رفلکس‌ها شد.
گزارش مشابهی نشان می‌دهد که یک مرد 62 ساله که مکمل سلنیوم را به فرم سدیم سلنیت دریافت می‌کرده است، بعد از 2 سال دچار ناخن‌های ضخیم و شکننده و یک بوی شبیه به سیر در پوست خود شده است.
تداخلات مکمل های غذایی سلنیوم
داروها
در مطالعات بالینی هیچ تداخل شناخته شده‌ای با هیچ دارویی وجود ندارد.
مکمل‌های غذایی
ید: دریافت سلنیوم و یدید می‌تواند اثر سینرژیکی در درمان بیماری کاشین ـ بک داشته باشد.
ویتامین C: مصرف هم‌زمان سلنیوم و شکل سلنیت سلنیوم می‌تواند جذب سلنیوم را کاهش دهد.
ویتامین E: مصرف ویتامین E و سلنیوم می‌تواند باعث اثرات مفید سینرژیکی شود.
اوردوز
اوردوز سلنیوم در مقالات عنوان شده است. (عوارض جانبی را ببینید).
دوز و نحوه مصرف مکمل های غذایی سلنیوم
اشکال در دسترس مکمل‌های سلنیوم شامل مخمر با سلنیوم بالا، ال ـ سلنومتیونین، سدیم سلنات و سدیم سلنیت می‌باشد. مقدار معمول دوز مصرفی بین 50 تا 200 میکروگرم (به‌صورت سلنیوم المنتال) در روز می‌باشد.
Seـ متیل سلنوسیستئین یک فرم عمده از سلنیوم است که در سیر یافت می‌شود. میانگین دریافت روزانه‌ی سلنیوم در ایالات متحده درحدود 100 میکروگرم است.
بورد غذا و تغذیه انستیتو پزشکی آکادمی ملی علوم،
دریافت کافی (AI) و مقادیر مجاز رژیمی توصیه شده (RDA) زیر را برای سلنیوم توصیه می‌کند:
