آنچه باید در رابطه با مکمل های غذایی ریبوفلاوین یا ویتامین B2

ریبوفلاوین یا ویتامین B2 یک ماده مغذی ضروری در تغذیه انسان است و نقش کلیدی در تولید انرژی ایفا می‌کند. این ماده پیش ساز مونونوکلوئید فلاوین (FMN، ریبوفلاوین مونوفسفات) و دی نوکلوئید فلاوین آدنین (FAD) است.

FMN و FAD به صورت کوفاکتورهایی برای گروهی از پروتئین‌ها به کار می‌روند که فلاووآنزیم خوانده می‌شوند. فلاووآنزیم‌ها، طیف وسیعی از واکنش‌های بیوشیمیایی، به ویژه نوع احیا را کاتالیز می‌کنند.

در میان سایر موارد، آنها عناصر کلیدی در تنفس سلولی هستند.

در تنفس سلولی، FAD و FMN به عنوان یک پذیرنده هیدروژن در زنجیره انتقال الکترونی میتوکندری شرکت می‌کنند، هیدروژن‌های مشتق شده از مواد غذایی را گرفته و الکترون‌ها را به سیستم سیتوکروم منتقل می‌کنند، در طی این فرآیند انرژی سلولی تولید می‌گردد.

ریبوفلاوین می‌تواند در پیشگیری از سردردهای میگرنی در بعضی افراد مبتلا به بیوانرژی تغییر یافته مغزی موثر باشد.

کمبود ریبوفلاوین یا آریبوفلاوینوزیس در اصل با نام پلاگرا سین پلاگرا شناخته می‌شد. شایع‌ترین علت کمبود ریبوفلاوین بی کفایتی رژیم غذایی است که در افرادی که از منابع غذایی غنی از ویتامین مانند گوشت، تخم مرغ، شیر، پنیر، ماست، سبزیجات برگ سبز و غلات کامل استفاده نمی‌کنند، روی می‌دهد.

کمبود ویتامین، ممکن است در افراد مسنی که مقدار زیادی چای یا قهوه، نان تُست شده و کلوچه می‌خورند نیز رخ دهد. کمبود ریبوفلاوین در افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی، الکلی‌ها و افرادی که تغذیه کامل وریدی به همراه ریبوفلاوین ناکافی دارند هم روی می‌دهد.

کمبود مرزی ریبوفلاوین، در زمینه درمان ضد رتروویروسی آنالوگ نوکلئوزیدی، به عنوان عامل ایجاد اسیدوز لاکتیکی شدید شناخته شده است.

علایم و نشانه‌های کمبود ریبوفلاوین شامل شیلوز (شکاف سطوح ورمیلیون لب ها)، استوماتیت گوشه‌ای، گلوسیت یا التهاب زبان (زبان مگنتا)، ‌درماتیت سبوره (خصوصا اسکروتوم یا لبیای ماژور و چین‌های نازولبیال را دچار می‌سازد)، گلودرد، پرخونی و ادم غشاهای موکوسی حلقی و دهانی و یک کم خونی نورموکرومیک و نورموسیتیک مرتبط با سیتوپلازی اریتروسیتی خالص مغز استخوان هستند.

کمبود منفرد ریبوفلاوین نادر است. به خصوص کمبود ریبوفلاوین به همراه کمبود سایر ویتامین‌ها و مواد مغذی وجود دارد. به علاوه در سنین بالا تفسیر نشانه‌های پوستی و مخاطی کمبود ریبوفلاوین ممکن است مشکل باشد.

زخم‌های مری در مردم ترکمن ایران با کمبود مزمن ریبوفلاوین مرتبط است و شیوع بیشتر سرطان مری در این گروه، توجه به ارتباط بین سرطان مری و کمبود ریبوفلاوین را ایجاد کرده است.

ریبوفلاوین، به علاوه اینکه به عنوان ویتامین B2 خوانده می‌شود، همچنین با عنوان ریبوفلاوین، 7، 8 – دی متیل- 10- (D-11- ریبیتیل) ایزوآلوکسازین، 7، 8- دی متیل- 10- (D- ریبو – 2، 3، 4، 5- تتراهیدروکسی پنتیل) ایزوآلوکسازین و 7، 8- دی متیل- 10- ریبیتیل ایزوآلوکسازین شناخته می‌شود.

فرمول مولکولی آن C17H20N4O6 و وزن مولکولی آن 4/376 دالتون است.
ریبوفلاوین یک پودر نارنجی رنگ است و محلول‌های آبی آن دارای فلورسانس زرد مایل به سبز شدید است.

گروه 51- هیدروکسی متیل زنجیره جانبی ریبیتیل ریبوفلاوین در بدن متابولیزه می‌شود تا کوآنزیم مونونوکلئوتید فلاوین یا FMN را ایجادکند.

FMN همچنین به عنوان ریبوفلاوین مونوفسفات، ریبوفلاوین- 51- فسفات و ریبوفلاوین – 51- (دی هیدروژن فسفات) شناخته می‌شود. FMN در بدن متابولیزه شده و فلاوین آدنین دی نوکلئوتید (FAD) را می‌سازد.

عملکرد مکمل های غذایی ریبوفلاوین یا ویتامین B2
ریبوفلاوین، فعالیت آنتی اکسیدانی دارد. می‌تواند در پیشگیری از سردردهای میگرنی و در مقابل سرطان مری موثر باشد. فعالیت ضد آترواسکلروزی و ضد مالاریایی شناخته شده نیز دارد.

مکانیسم عمل مکمل های غذایی ریبوفلاوین یا ویتامین B2
اثر آنتی اکسیدانی ریبوفلاوین به طور عمده از نقش آن به عنوان پیش ساز FAD و اثر این کوفاکتور در تولید گلوتاتیون احیا شده آنتی اکسیدانی ناشی می‌شود.

گلوتاتیون احیا شده علاوه بر سایر موارد، کوفاکتور پراکسیدازهای گلوتاتیون حاوی سلنیوم (سلنیوم را ببینید) می‌باشد. پراکسیدازهای گلوتاتیون، آنزیم‌های اصلی آنتی اکسیدانی هستند.

گلوتاتیون احیا شده توسط آنزیم گلوتاتیون ردوکتاز حاویFAD ساخته می‌شود. گزارش شده است که کمبود ریبوفلاوین با نقص دفاع اکسیدانی که باعث افزایش پر اکسیداسیون چربی می‌شود در ارتباط است.

افزایش پراکسیداسیون چربی در وضعیت کمبود ریبوفلاوین در بخش وسیعی می‌تواند با تولید دوباره گلوتاتیون احیا شده که برای عملکرد آنتی اکسیدانی پراکسیدازهای گلوتاتیون لازم است همراه باشد.

کمبود ریبوفلاوین می‌تواند منبع میتوکندریایی احیا شده را که به نوبه خود ممکن است فعالیت‌های فلاووآنزیم‌های NADPH – سیتوکروم P450 ردوکتاز و NADPH – سیتوکروم b ردوکتاز را نیز تحت تاثیر قرار دهد، را هم متاثر سازد.

گزارش شده است که سطوح افزایش یافته‌ی ریبوفلاوین در مقابل اشکال اکسیداتیو هم پروتئین‌ها (hemeprotenis) محافظت ایجاد می‌کند.

انواع اکسیداتیو هم پروتئین‌ها در آسیب‌های خون رسانی مجدد ایجاد می‌شوند. همچنین نشان داده شده است که ریبوفلاوین در مقابل آسیب خونرسانی مجدد در قلب‌های جداسازی شده خرگوش موثر است.

ممکن است محافظت ایجاد شده توسط ریبوفلاوین در مقابل آسیب اکسیداتیو مت هموگلوبین ردوکتاز وابسته به NADPH میانجی‌گری شود که با عنوان فلاوین ردوکتاز شناخته می‌شود.

در این مورد، به نظر می‌رسد ریبوفلاوین با تبدیل به دی هیدرو ریبوفلاوین به صورت یک آنتی اکسیدان عمل می‌کند. ریبوفلاوین ریه‌ها، مغز و قلب را در مقابل آسیب اکسیداتیو سلولی محافظت می‌کند.

گفته می‌شود که این محافظت به واسطه فلاوین ردوکتاز صورت می‌گیرد. بیان شده است که وضعیت‌های با اکسیداسیون بالاتر هم پروتئین‌ها توسط دی هیدروریبوفلاوین به سرعت احیا می‌شوند.

اخیرا بیان شده است که ریبوفلاوین با دوز بالا می‌تواند در پیشگیری از سردردهای میگرنی در برخی از افراد موثر باشد.

استدلال مطالعه ریبوفلاوین برای پیشگیری از میگرن برگرفته از یافته‌هایی است در افراد مبتلا به میگرن، که مبنی بر کاهش پتانسیل فسفریلاسیون میتوکندریایی بین حمله‌های میگرنی هستند.

این مورد نشان می‌دهد که افراد مبتلا به میگرن در بین حمله‌ها دچار کاهش ذخیره انرژی میتوکندریایی مغز می‌شوند. این مطالعات بر اساس استفاده از P-NMR31 اسپکتروسکوپی صورت گرفتند.

ریبوفلاوین پیش ساز فلاوین آدنین مونونوکلئوتید (FMN) و فلاوین آدنین دی نوکلئوتید (FAD) است که برای فعالیت فلاووآنزیم‌های شرکت کننده در زنجیره انتقال الکترونی و تولید انرژی سلولی مورد نیاز هستند.

اثر ریبوفلاوین بر روی بیوانرژی مغزی، یک مکانیسم محتمل برای فعالیت ضدمیگرنی ریبوفلاوین است. در عمل، مکانیسم‌های احتمالی دیگری نیز وجود دارند.

کمبود ریبوفلاوین با افزایش شیوع سرطان مری در قسمت‌های خاصی از دنیا همراه است. در مطالعه‌ای که در Huixan بر روی مردم جمهوری چین انجام شد، دریافتند که مکمل ریبوفلاوین، شیوع میکرونوکلئوس‌ها را در سلول‌های مری کاهش می‌دهد.

میکرونوکلئوس در ضایعات پیش سرطانی دیده می‌شود. مردم ساکن این ناحیه در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان مری و وضعیت ضعیف از نظر ریبوفلاوین هستند.

این نکته نامشخص است، اگرچه مکمل ریبوفلاوین می‌تواند بروز سرطان مری را کاهش دهد. مکانیسم اثر ضد سرطانی ریبوفلاوین نیز نامشخص است. گفته می‌شود که کمبود ریبوفلاوین سرطان‌زایی زنوبیوتیک‌های خاصی مانند رنگ‌های مصنوعی را افزایش می‌دهد.

رنگ‌های مصنوعی توسط سیستم آنزیمی هیدرولاز میکروزومی که FAD مصرف می‌کنند، غیرفعال می‌شوند. ریبوفلاوین به صورت FAD، نقش کلیدی در متابولیسم گلوتاتیون دارد (بالا را ببیند).

گلوتاتیون در سم زدایی مواد زنوبیوتیک شرکت دارد. ریبوفلاوین برای حفظ یکپارچگی اپیتلیال حایز اهمیت است. فعالیت ضد آترواسکلروزی ریبوفلاوین با نقش آن در متابولیسم هوموسیستئین همراه است.

هوموسیستئین افزایش یافته سرمی یک عامل خطر مستقل برای بیماری عروق کرونر قلب است. ویتامین B6، فولات و B12 در متابولیسم هوموسیستئین شرکت دارند.

متابولیت‌های ریبوفلاوین، FMN و FAD به عنوان کوفاکتورهایی برای آنزیم‌های دخیل در متابولیسم ویتامین B6، فولات و B12 به کار می‌روند.

FMN به عنوان یک کوفاکتور برای پیریدوکسین- 51- فسفات اکسیداز به کار می‌رود که برای ساخت شکل فعال ویتامین B6، پیریدوکسال – 51- فسفات لازم است.

FAD کوفاکتوری برای متیلن تتراهیدروفولات ردوکتاز است که برای ساخت 5- متیل تتراهیدروفولات مورد نیاز است. FMN و FAD در متابولیسم ویتامین B12 شرکت دارند و به عنوان کوفاکتورهایی برای متیونین سنتاز ردوکتاز به کار می‌روند.

مطالعاتی بر روی مباحث کمبود ریبوفلاوین مورد نیاز هستند تا مفید بودن مکمل ریبوفلاوین در هایپرهوموسیستئینمی را ارزیابی کنند. ریبوفلاوین می‌تواند فعالیت ضد آترواسکلروتیک نیز، ثانویه به عملکرد آنتی اکسیدانی داشته باشد.

ریبوفلاوین در فرم FAD، برای ساخت گلوتاتیون احیا شده توسط آنزیم حاوی FAD گلوتاتیون ردوکتاز مورد نیاز است. گلوتاتیون، کوفاکتور پراکسیدازهای گلوتاتیون است، آنزیم‌های آنتی اکسیدانی که در مقابل پراکسیداسیون چربی و اکسیداسیون لیپوپروتئین‌های با چگالی پایین (LDL) اثر محافظتی دارند.

LDL اکسید شده گمان می‌شود که عامل اصلی در پاتوفیزیولوژی آترواسکلروز باشد.
اخیرا بیان شده است که ریبوفلاوین فعالیت ضد مالاریایی دارد. انگل مالاریا مقدار عمده‌ای از هموگلوبین سلول میزبان را به داخل یک ارگانل اسیدی که واکوئل غذایی نامیده می‌شود، می‌بلعد.

PH اسیدی واکوئل غذایی برای اکسیداسیون هموگلوبین به مت هموگلوبین مناسب است. انگل مالاریا هموگلوبین را هضم می‌کند و همچنین در واکوئل غذایی، هم آزاد ترشح شده را به هموزوئین پلی مریزه می‌کند.

اخیرا نشان داده شده است که درمان اریتروسیت‌های آلوده به Plasmodium faciparum با ریبوفلاوین، تولید مت هموگلوبین و هموزوئین را کم می‌کند، اندازه واکوئل غذایی را کاهش می‌دهد و رشد غیرجنسی انگل را در محیط کشت مهار می‌کند.

گمان می‌رود که مکانیسم عمل ضد مالاریایی ریبوفلاوین توسط عملکرد آن به عنوان یک سوبسترا برای آنزیم NADPH- مت هموگلوبین ردوکتاز صورت می‌گیرد. در طول این واکنش، مت هموگلوبین احیا می‌شود در حالی که ریبوفلاوین به دی هیدرو ریبوفلاوین اکسید می‌گردد.

بنابراین ریبوفلاوین به عنوان یک ماده احیا کننده عمل می‌کند. احیای مت هموگلوبین با مهار ساخت هموزوئین و توسعه واکوئل غذایی و توقف رشد غیرجنسی به شیزوگونی همراه است.

گمان می‌رود که احیای مت هموگلوبین نقش مهمی در محدودسازی مقدار هموگلوبین دارد که برای فرآیندهای بیشتر در دسترس انگل مالاریا قرار دارد.

اثرات ریبوفلاوین در این بررسی اخیر با مطالعات گذشته متفاوت است که نشان می‌دهد کمبود ریبوفلاوین یک اثر ضد مالاریایی دارد.

مکانیسم اثر ضد مالاریایی کمبود ریبوفلاوین می‌تواند با یک کاهش در فعالیت آنزیم‌های احیاکننده مانند ریبوفلاوین ردوکتاز همراه باشد که به ریبوفلاوین به عنوان یک کوفاکتور نیاز دارند.

این کاهش فعالیت، سطح گلوتاتیون را کاهش می‌دهد. این عمل باعث افزایش استرس اکسیداتیو و پراکسیداسیون چربی می‌شود، یعنی موقعیت‌هایی که برای انگل مالاریا زیان بار هستند.

استفاده از ریبوفلاوین با دوز بالا به عنوان یک استراتژی ضد مالاریایی بهتر از اثر کمبود ریبوفلاوین در درمان مالاریا است. کمبود ریبوفلاوین ممکن است فقط برای انگل مالاریا مضر نباشد و به میزبان آسیب برساند.

بررسی بیشتر در این زمینه بسیار مهم و لازم است. علاوه بر سایر موارد، مسیر درمان با ریبوفلاوین یا کمبود ریبوفلاوین باید پیگیری شود تا یک درمان احتمالی جدید برای مالاریا یافت گردد.

........................................
منبع: مکمل شناسی به نقل از پی در آر

توصیه های مکمل شناسی در خصوص مصرف منطقی و بهینه مکمل های غذایی: مصرف مکمل های غذایی نیاز به آگاهی و تشخیص صحیح دارد و به این جهت مصرف مکمل های غذایی بدون مشاوره با پزشک توصیه نمی شود. ضمن اینکه اطلاعات موجود در وبسایت مکمل شناسی به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک نخواهد بود و ضروری است قبل از هرگونه اقدامی، موضوع را با پزشک معالج مطرح نمایید.
مصرف مکمل های غذایی بویژه در خصوص کودکان، سالمندان و کسانی که بیماری زمینه ای نظیر دیابت، بیماری های ریوی یا قلبی و عروقی دارند و همچنین در رابطه با زنان باردار از حساسیت بیشتری برخوردار است و ممکن است در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک، منجر به عوارض غیر قابل جبرانی شود.
علاوه بر این، توجه داشته باشید با توجه به شیوع تبلیغات ماهواره ای و اینترنتی، بهترین و معتبرتین مکان برای تهیه مکمل های غذایی، صرفا داروخانه ها هستند و عرضه مکمل های غذایی در خارج از داروخانه، بر اساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، در خارج از داروخانه ممنوع است.