مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین برای چه کسانی منع مصرف دارد؟

لوتئین و زاگزانتین اعضای خانواده‌ی کاروتنوئیدها هستند، خانواده‌ای که بیشتر با عنوان یکی دیگر از اعضای آن، بتا–کاروتن، شناخته می‌شود (به توضیحات بتا–کاروتن مراجعه کنید.).

این مواد پیگمان‌های زرد طبیعی محلول در چربی هستند که در برخی از گیاهان، جلبک‌ها وباکتری‌های فتوسنتز کننده وجود دارند.

این مواد بعنوان پیگمان‌های فرعی جمع کننده‌ی نور عمل می‌کنند و از این ارگانیسم‌ها در برابر تأثیرات سمی نور فرابنفش و اکسیژن حفاظت می‌کنند.

هچنین به نظر می‌رسد این پیگمان‌ها از انسان‌ها نیز در برابر آسیب‌های فوتوتوکسیک محافظت می‌کنند. لوتئین و زاگزانتین در لکه‌ی زرد شبکیه‌ی انسان و همچنین عدسی کریستالینی انسان وجوددارد.

تصور می‌شود که این مواد در جلوگیری از دژنراسیون شبکیه‌ای (ماکولار) وابسته به سن (ARMD) وایجاد کاتاراکت وابسته به سن نقش دارند.

همچنین در برابر برخی از انواع سرطان نیز محافظت کننده هستند. این دو کاروتنوئید گاهاً ماده‌ی زرد ماکولا، کاروتنوئیدهای شبکیه یا پیگمان‌های ماکولا نامیده می‌شوند.

منابع غذایی لوتئین و زاگزانتین عبارتند از: ذرت، زرده‌ی تخم مرغ و سبزیجات و میوه جات سبز مانند بروکلی، لوبیا سبز، نخود سبز، کلم دلمه ای، کلم، کلم پیچ (سبزیجات دسته‌ی کلم‌ها)، اسفناج، کاهو، کیوی و شهد گیاهان. لوتئین و زاگزانتین همچنین در گزنه‌ها، جلبک‌ها و گلبرگ بسیاری از گل‌های زرد وجود دارند.

در سبزیجات و میوه‌های سبز و زرده‌ی تخم مرغ، لوتئین و زاگزانتین در فرم‌های غیر استریفیه وجود دارند. آنها همچنین در گیاهان به شکل اسیدهای چرب یک یا دو استری وجود دارند.

مثلاً لوتئین و زاگزانتین دی پالمیتات، دی میریستات و مونومیریستات در گلبرگ‌های گل همیشه بهار (Tagetes erecta) وجود دارند.

بسیاری از مکمل‌های غذایی لوتئین موجود در بازار حاوی استرهای لوتئین و به مقدار بسیار کمتر استرهای زاگزانتین هستند که از گلبرگ‌های خشک شده‌ی گل‌های همیشه بهار گرفته شده‌اند.

لوتئین دی پالمیتات در گیاه Helenium autumnale وجود دارد. این ماده با نام هلنین نیز شناخته می‌شود و در فرانسه برای درمان اختلالات بینایی بکار می‌رود.

زاگزانتین در فرم‌های استر اسید چرب خود، کاروتنوئید اصلی موجود درگیاه Lycium Chinese Mill می‌باشد. این گیاه در طب سنتی چین برای درمان برخی از ناهنجاری‌ها شامل اختلالات بینایی بکار می‌رود.

لوتئین و زاگزانتین به دسته‌ی گزانتوفیل از کاروتنوئیدها تعلق دارند و با عنوان اکسی کاروتنوئید نیز شناخته می‌شوند. گزانتوفیل‌ها، به جز لوتئین و زاگزانتین، شامل آلفا و بتا–کریپتوگزانتین می‌باشد که حاوی گروه‌های هیدروکسیل است.

این مسئله باعث می‌شود که نسبت به کاروتنوئیدهایی که اکسیژن ندارند مانند بتاکاروتن و لیکوپن، بسیار قطبی تر باشد. اگرچه لوتئین و زاگزانتین فرمول‌های شیمیایی یکسانی دارند و ایزومر هم می‌باشد ولی آنگونه که گاهاً تصور می‌شود این دوایزومرفضایی هم نیستند.

هر دوی آنها پلی ایزوپره نوئید هستند که دارای 40 اتم کربن و ساختار حلقوی در هر دو انتهای زنجیره هایشان می‌باشد. همچنین، هر دو بطور طبیعی ایزومر‌های هندسی تمام–ترانس (all-E) می‌باشد.

تفاوت اصلی بین آنها در محل پیوند دوگانه در یکی از حلقه‌های انتهایی است. این تفاوت باعث می‌شود که لوتئین سه مرکز کایرال داشته باشد در حالیکه زاگزانتین 2 مرکز کایرال دارد. ساختارهای شیمیایی این دو ماده در زیر نشان داده شده‌اند.

به دلیل داشتن سه مرکز کایرال، لوتئین23 یا 8 استروایزومر دارد. استروایزومر طبیعی اصلی لوتئین، (6R, 3R, 3R) -لوتئین می‌باشد. لوتئین همچنین با عناوین گزانتوفیل (نام گروه کاروتنوئیدهای حاوی اکسیژن)، لوتئین گیاهی، لوتئال گیاهی و بتا،اپسیلون–کاروتن– 3و 3 دیول نامیده می‌شود.

فرمول مولکولی لوتئین C40H56O2  بوده و وزن مولکولی آن 568/88 دالتون است. نام شیمیایی استروایزمر طبیعی اصلی لوتئین، (6R, 3R, 3R)–بتاواپسیلون– کاروتن-3و3 -دیول می‌باشد.

زاگزانتین 2 مرکز کایرال داشته، از این رو 22 یا 4 ایزومرفضایی دارد. یک مرکز کایرال اتم شماره‌ی 3 در حلقه‌ی انتهایی سمت چپ می‌باشد، در حالیکه مرکز کایرال دیگر کربن شماره‌ی 3 در حلقه‌ی انتهایی سمت راست است.

یک استروایزومر، (3R, 3R)–زاگزانتین می‌باشد؛ استروایزومر دیگر (3S, 3S)-زاگزانتین است. ایزومر فضایی سوم (3S, 3R) -زاگزانتین و چهارمی (3R, 3S)–زاگزانتین می‌باشد.

از آنجاییکه زاگزانتین، در مقایسه با لوتئین، مولکول متقارنی است، استروایزومرهای(3S, 3R)    و (3R, 3S)  یکسان هستند.

از این رو، زاگزانتین فقط 3 فرم استروایزومر دارد. استروایزومرهای (3S, 3R)  یا(3R, 3S) ، مزو-زاگزانتین نامیده می‌شوند.

فرم اصلی طبیعی زاگزانتین، (3R, 3R)  –زاگزانتین می‌باشد. (3R, 3R)  - و مزو-گزانتین همراه با مقادیر بسیار کمتری از استروایزومر (3S, 3S)  در لکه‌ی زرد شبکیه وجود دارند.

تصور می‌شود که مزو–گزانتین در لکه‌ی زرد از(6R, 3R, 3R)   -لوتئین ایجاد می‌شود. زاگزانتین همچنین با عناوین بتاوبتا–کاروتن–3 و 3-دیول، بتا–کاروتن-3 و 3 - دیول تمام ترانس،(3R, 3R)  –دی هیدروکسی– بتا–کاروتن (استروایزومر طبیعی اصلی)، زاگزانتول و آنکووی گزانتین شناخته می‌شود.

فرمول مولکولی آن C40H56O2 بوده و وزن مولکولی آن 568/88 دالتون است. زاگزنتین پیگمان اصلی ذرت زرد zea mays L می‌باشد که نام این ماده
نیز از این گیاه گرفته شده است.

این پیگمان همچنین توسط برخی باکتری‌ها مانند فلاووباکتریوم مولتی واروم Flavobacrtium multivorum که زرد رنگ است تولید می‌شود.

زرده‌ی تخم مرغ یک منبع غذایی غنی از لوتئین و زاگزانتین است. میزان متوسط لوتئین در زرده‌ی تخم مرغ حدود 290 میکروگرم به ازای هر زرده، و مقدار متوسط زاگزانتین حدود 210 میکروگرم به ازای هر زرده می‌باشد.

عصاره‌های گیاهی حاوی لوتئین که اساساً از گل همیشه بهار گرفته می‌شوند به مقدار زیاد به مرغ‌ها داده می‌شوند تا زرده تخم و پوست آنها زردتر شوند.

در پی دریافت لوتئین و زاگزانتین از طریق مصرف زرده‌ی تخم مرغ، میزان LDL-کلسترول افزایش می‌یابد.

اندیکاسیون و کاربرد مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
لوتئین و زاگزانتین می‌توانند تا حدودی از دژنراسیون ماکولا جلوگیری کرده و خطر ایجاد کاتاراکت را کاهش دهند.

موارد منع مصرف مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
لوتئین و زاگزانتین در افرادیکه به هر یک از اجزای تشکیل دهنده‌ی فرآورده‌های حاوی لوتئین و زاگزانتین حساسیت دارند منع مصرف دارد.

موارد احتیاط مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
زنان باردار و مادران شیرده باید سعی کنند با مصرف روزانه پنج وعده یا بیشتر میوه و سبزیجات، لوتئین و زاگزانتین مورد نیاز خود را تامین کنند. زرده‌ی تخم مرغ نیز یک منبع غنی از لوتئین و زاگزانتین می‌باشد و زنان باردار و مادران شیردهی که کلسترول بالا ندارند باید این ماده را نیز در رژیم غذایی خود بگنجانند.

مکمل‌های لوتئین و زاگزانتین نباید برای درمان کمبود ویتامین A مصرف شوند زیرا این کاروتنوئیدها به ویتامین A تبدیل نمی‌شوند.

عوارض جانبی مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
عارضه‌ی جانبی ناشی از لوتئین و زاگزانتین گزارش نشده است.

تداخلات مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
داروها
Cholestyramine: مصرف همزمان لوتئین/زاگزانتین و کلستیرامین می‌تواند جذب این کاروتنوئیدها را کاهش دهد.
Colestipol: مصرف همزمان لوتئین/زاگزانتین و کلستیپول می‌تواند جذب این کاروتنوئیدها را کاهش دهد.

 روغن معدنی (mineral Oil): مصرف همزمان لوتئین/زاگزانتین و روغن معدنی می‌تواند جذب این کاروتنوئیدها را کاهش دهد.
orlistat: اورلیستات می‌تواند جذب لوتئین/زاگزانتین را کاهش دهد.

مکمل‌های غذایی
بتا–کاروتن: مصرف همزمان بتا–کاروتن و لوتئین می‌تواند جذب این کاروتنوئیدهارا کاهش دهد.

 تری گلیسیریدها با زنجیره‌ی متوسط: مصرف همزمان تری گلیسیریدها با زنجیره‌ی متوسط و لوتئین/زاگزانتین می‌تواند جذب این کاروتنوئیدها را افزایش دهد.
پکتین: مصرف همزمان پکتین و لوتئین/زاگزانتین می‌تواند جذب این کاروتنوئیدها را کاهش دهد.

غذاها
روغن ها: برخی روغن‌های رژیم غذایی مانند روغن ذرت، می‌توانند جذب لوتئین/زاگزانتین، بخصوص فرم استری این کاروتنوئیدها را افزایش دهند.
Olestra (نوعی ماده‌ی جایگزین چربی فاقد هرگونه کالری، کلسترول و چربی): مصرف همزمان olestra و لوتئین/زاگزانتین می‌تواند جذب این کاروتنوئیدها را کاهش دهد.

اور دوز مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
دوز بیش از حد لوتئین و زاگزانتین در هیچ منبعی گزارش نشده است.

دوز و نحوه مصرف مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
 مکمل‌های لوتئین/زاگزانتین به فرم‌های آزاد (غیر استریفیه) و استریفیه (با اسیدهای چرب) و بصورت محصولات تکی یا ترکیبی وجود دارند. میزان زاگزانتین در این محصولات بطور قابل توجهی کمتر از لوتئین است.

محصولاتی که مقادیر بیشتری زاگزانتین دارند نیز تولید شده‌اند. میزان دوز متغیر است و بهترین دوز برای مقاصد چشم پزشکی شناخته شده نیست. دریافت روزانه 7/11-9/6 میلی‌گرم لوتئین از رژیم غذایی با کاهش خطر بروز دژنراسیون شبکیه (ماکولا) وابسته به سن همراه بوده است.

مکمل‌های غذایی حاوی لوتئین روزانه 250 میکروگرم (25/0 میلی گرم) تا 20 میلی‌گرم از این ماده را وارد بدن می‌کنند.

سبزیجات سبز علفی منبع غذایی خوبی برای لوتئین هستند ولی میزان زاگزانتین در آنها کم است. منابع غذایی خوب برای زاگزانتین عبارتند از ذرت زرد، فلفل قرمز، آب پرتقال، شهد گیاهان، انبه.

........................................
منبع: مکمل شناسی به نقل از پی در آر

توصیه های مکمل شناسی در خصوص مصرف منطقی و بهینه مکمل های غذایی: مصرف مکمل های غذایی نیاز به آگاهی و تشخیص صحیح دارد و به این جهت مصرف مکمل های غذایی بدون مشاوره با پزشک توصیه نمی شود. ضمن اینکه اطلاعات موجود در وبسایت مکمل شناسی به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک نخواهد بود و ضروری است قبل از هرگونه اقدامی، موضوع را با پزشک معالج مطرح نمایید.
مصرف مکمل های غذایی بویژه در خصوص کودکان، سالمندان و کسانی که بیماری زمینه ای نظیر دیابت، بیماری های ریوی یا قلبی و عروقی دارند و همچنین در رابطه با زنان باردار از حساسیت بیشتری برخوردار است و ممکن است در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک، منجر به عوارض غیر قابل جبرانی شود.