محافظت از چشم با مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین

لوتئین و زاگزانتین اعضای خانواده‌ی کاروتنوئیدها هستند، خانواده‌ای که بیشتر با عنوان یکی دیگر از اعضای آن، بتا–کاروتن، شناخته می‌شود (به توضیحات بتا–کاروتن مراجعه کنید.).

این مواد پیگمان‌های زرد طبیعی محلول در چربی هستند که در برخی از گیاهان، جلبک‌ها وباکتری‌های فتوسنتز کننده وجود دارند. این مواد بعنوان پیگمان‌های فرعی جمع کننده‌ی نور عمل می‌کنند و از این ارگانیسم‌ها در برابر تأثیرات سمی نور فرابنفش و اکسیژن حفاظت می‌کنند.

هچنین به نظر می‌رسد این پیگمان‌ها از انسان‌ها نیز در برابر آسیب‌های فوتوتوکسیک محافظت می‌کنند. لوتئین و زاگزانتین در لکه‌ی زرد شبکیه‌ی انسان و همچنین عدسی کریستالینی انسان وجوددارد.

تصور می‌شود که این مواد در جلوگیری از دژنراسیون شبکیه‌ای (ماکولار) وابسته به سن (ARMD) وایجاد کاتاراکت وابسته به سن نقش دارند. همچنین در برابر برخی از انواع سرطان نیز محافظت کننده هستند.

این دو کاروتنوئید گاهاً ماده‌ی زرد ماکولا، کاروتنوئیدهای شبکیه یا پیگمان‌های ماکولا نامیده می‌شوند.

منابع غذایی لوتئین و زاگزانتین عبارتند از: ذرت، زرده‌ی تخم مرغ و سبزیجات و میوه جات سبز مانند بروکلی، لوبیا سبز، نخود سبز، کلم دلمه ای، کلم، کلم پیچ (سبزیجات دسته‌ی کلم‌ها)، اسفناج، کاهو، کیوی و شهد گیاهان. لوتئین و زاگزانتین همچنین در گزنه‌ها، جلبک‌ها و گلبرگ بسیاری از گل‌های زرد وجود دارند.

در سبزیجات و میوه‌های سبز و زرده‌ی تخم مرغ، لوتئین و زاگزانتین در فرم‌های غیر استریفیه وجود دارند. آنها همچنین در گیاهان به شکل اسیدهای چرب یک یا دو استری وجود دارند.

مثلاً لوتئین و زاگزانتین دی پالمیتات، دی میریستات و مونومیریستات در گلبرگ‌های گل همیشه بهار (Tagetes erecta) وجود دارند.

بسیاری از مکمل‌های غذایی لوتئین موجود در بازار حاوی استرهای لوتئین و به مقدار بسیار کمتر استرهای زاگزانتین هستند که از گلبرگ‌های خشک شده‌ی گل‌های همیشه بهار گرفته شده‌اند.

لوتئین دی پالمیتات در گیاه Helenium autumnale وجود دارد. این ماده با نام هلنین نیز شناخته می‌شود و در فرانسه برای درمان اختلالات بینایی بکار می‌رود.

زاگزانتین در فرم‌های استر اسید چرب خود، کاروتنوئید اصلی موجود درگیاه Lycium Chinese Mill می‌باشد. این گیاه در طب سنتی چین برای درمان برخی از ناهنجاری‌ها شامل اختلالات بینایی بکار می‌رود.

لوتئین و زاگزانتین به دسته‌ی گزانتوفیل از کاروتنوئیدها تعلق دارند و با عنوان اکسی کاروتنوئید نیز شناخته می‌شوند. گزانتوفیل‌ها، به جز لوتئین و زاگزانتین، شامل آلفا و بتا–کریپتوگزانتین می‌باشد که حاوی گروه‌های هیدروکسیل است.

این مسئله باعث می‌شود که نسبت به کاروتنوئیدهایی که اکسیژن ندارند مانند بتاکاروتن و لیکوپن، بسیار قطبی تر باشد. اگرچه لوتئین و زاگزانتین فرمول‌های شیمیایی یکسانی دارند و ایزومر هم می‌باشد ولی آنگونه که گاهاً تصور می‌شود این دوایزومرفضایی هم نیستند.

هر دوی آنها پلی ایزوپره نوئید هستند که دارای 40 اتم کربن و ساختار حلقوی در هر دو انتهای زنجیره هایشان می‌باشد. همچنین، هر دو بطور طبیعی ایزومر‌های هندسی تمام–ترانس (all-E) می‌باشد.

تفاوت اصلی بین آنها در محل پیوند دوگانه در یکی از حلقه‌های انتهایی است. این تفاوت باعث می‌شود که لوتئین سه مرکز کایرال داشته باشد در حالیکه زاگزانتین 2 مرکز کایرال دارد. ساختارهای شیمیایی این دو ماده در زیر نشان داده شده‌اند.

به دلیل داشتن سه مرکز کایرال، لوتئین23 یا 8 استروایزومر دارد. استروایزومر طبیعی اصلی لوتئین، (6R, 3R, 3R) -لوتئین می‌باشد.

لوتئین همچنین با عناوین گزانتوفیل (نام گروه کاروتنوئیدهای حاوی اکسیژن)، لوتئین گیاهی، لوتئال گیاهی و بتا،اپسیلون–کاروتن– 3و 3 دیول نامیده می‌شود.

فرمول مولکولی لوتئین C40H56O2  بوده و وزن مولکولی آن 568/88 دالتون است. نام شیمیایی استروایزمر طبیعی اصلی لوتئین، (6R, 3R, 3R)–بتاواپسیلون– کاروتن-3و3 -دیول می‌باشد.

زاگزانتین 2 مرکز کایرال داشته، از این رو 22 یا 4 ایزومرفضایی دارد. یک مرکز کایرال اتم شماره‌ی 3 در حلقه‌ی انتهایی سمت چپ می‌باشد، در حالیکه مرکز کایرال دیگر کربن شماره‌ی 3 در حلقه‌ی انتهایی سمت راست است.

یک استروایزومر، (3R, 3R)–زاگزانتین می‌باشد؛ استروایزومر دیگر (3S, 3S)-زاگزانتین است. ایزومر فضایی سوم (3S, 3R) -زاگزانتین و چهارمی (3R, 3S)–زاگزانتین می‌باشد.

ازآنجاییکه زاگزانتین، در مقایسه با لوتئین، مولکول متقارنیاست، استروایزومرهای(3S, 3R)    و (3R, 3S)  یکسان هستند.

از این رو، زاگزانتین فقط 3 فرم استروایزومر دارد. استروایزومرهای (3S, 3R)  یا(3R, 3S) ، مزو-زاگزانتین نامیده می‌شوند.

فرم اصلی طبیعی زاگزانتین، (3R, 3R)  –زاگزانتین می‌باشد. (3R, 3R)  - و مزو-گزانتین همراه با مقادیر بسیار کمتری از استروایزومر (3S, 3S)  در لکه‌ی زرد شبکیهوجود دارند. تصور می‌شود که مزو–گزانتین در لکه‌ی زرد از(6R, 3R, 3R)   -لوتئین ایجاد می‌شود.

زاگزانتین همچنین با عناوین بتاوبتا–کاروتن–3 و 3-دیول، بتا–کاروتن-3 و3 - دیول تمام ترانس،(3R, 3R)  –دی هیدروکسی– بتا–کاروتن (استروایزومر طبیعی اصلی)، زاگزانتول و آنکووی گزانتین شناخته می‌شود. فرمول مولکولی آن C40H56O2 بوده و وزن مولکولی آن 568/88 دالتون است.

زاگزنتین پیگماناصلی ذرت زرد zea mays L می‌باشد که نام این مادهنیز از این گیاه گرفته شده است. این پیگمان همچنین توسط برخی باکتری‌ها مانند فلاووباکتریوم مولتی واروم Flavobacrtium multivorum که زرد رنگ است تولید می‌شود.

زرده‌ی تخم مرغ یک منبع غذایی غنی از لوتئین وزاگزانتین است. میزان متوسط لوتئین در زرده‌ی تخم مرغ حدود 290 میکروگرم به ازای هر زرده، و مقدار متوسط زاگزانتین حدود 210 میکروگرم به ازای هر زرده می‌باشد.

عصاره‌های گیاهی حاوی لوتئین که اساساً از گل همیشه بهار گرفته می‌شوند به مقدار زیاد به مرغ‌ها داده می‌شوند تا زرده تخم و پوست آنها زردتر شوند.

در پی دریافت لوتئین و زاگزانتین از طریق مصرف زرده‌ی تخم مرغ، میزان LDL-کلسترولافزایش می‌یابد.

عملکرد مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
لوتئین و زاگزانتین عملکرد حفاظتی از چشم دارند.

مکانیسم عمل مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
لوتئین و زاگزانتین که بطور طبیعی در ماکولای شبکیه‌ی انسان وجود دارند، نور آبی فوتوتوکسیک و اشعه‌ی نزدیک فرابنفش را ازماکولا فیلتر می‌کنند.

این اثر تا حدودی به این دلیل می‌باشد که این کاروتنوئیدها گونه‌های فعال اکسیژن را خاموش می‌کنند. علاوه بر این، لوتئین و زاگزانتین در برابر تجزیه توسط پرواکسیدان‌ها بیشتر را سایر انواع کاروتنوئیدها مانند بتاکاروتن و لیکوپن پایدارند.

زاگزانتین پیگمان اصلی در فووآ (منطقه‌ای در مرکز ماکولا) می‌باشد. در نواحی اطراف فوو آ، میزان زاگرانتین به تدریج کاهش یافته و میزان لوتئین افزایش می‌یابد، و لوتئین پیگمان اصلی در خارجی‌ترین محیط ماکولا می‌باشد.

زاگزانتین که کاملاً کنژوگه است (لوتئین کاملاً کونژوگه نیست)، می‌تواند تا حدودی بهتر از لوتئین در برابر آسیب‌های فوتوتوکسیک ناشی از اشعه‌ی نزدیک فرابنفش و نور آبی از چشم محافظت کند.

لوتئین و زاگزانتین که تنها دو کاروتنوئید شناخته شده در عدسی چشم انسان می‌باشد می‌توانند در برابر افزایش تراکم عدسی ناشی از افزایش سن و ایجاد کاتاراکت محافظت کننده باشند.

مکانیسم عمل این کاروتنوئیدها در محافظت از چشم می‌تواند تا حدودی به دلیل توانایی خورندگی گونه‌های فعال اکسیژن توسط این پیگمان‌ها باشد.

فارماکوکینتیک مکمل های غذایی لوتئین و زاگزانتین
لوتئین و زاگزانتین به چندین شکل وجود دارند. مکمل‌های غذایی از این کاروتنوئیدها به هر دو فرم آزاد (غیر استریفیه) و فرم استرهای اسیدچرب آنها تشکیل شده‌اند. لوتئین و زاگزانتین در غذاها در یک ماتریکس قرار دارند.

در مورد زرده‌ی تخم مرغ، ماتریکس از لیپیدها (کلسترول، فسفولیپید، تری گلیسیرید) تشکیل شده است. کاروتنوئیدها در داخل ماتریکس همراه با مواد محلول در چربی مانند ویتامین‌های A، D و E پراکنده شده‌اند. در مورد گیاهان، لوتئین و زاگزانتین با کلروپلاست‌ها و کلروفیل‌ها در ارتباطند.

میزان جذب لوتئین و زاگزانتین متغیر است ولی در کل به نظر می‌رسد بیشتر از بتا–کاروتن باشد. فرم‌های استریفیه‌ی این کاروتنوئیدها زماینکه با وعده‌های غذایی پر چرب (حدود 36 گرم) مصرف می‌شوند، در مقایسه با وعده‌های کم چرب (حدود 3 گرم) بهتر جذب می‌شوند.

استرهای لوتئین و زاگزانتین در روده‌ی باریک بوسیله‌ی استرازها و لیپازها هیدرولیز می‌شوند.

لوتئین و زاگزانتین حاصل از مکمل‌ها یا آزاد شده از ماتریکس مواد غذایی، می‌توانند در مجرای روده‌ی باریک، در هسته‌ی چربی میسل‌ها (تشکیل شده از نمک‌های صفراوی و لیپیدهای غذاها) حل شوند یا کمپلکس‌های شبکه‌ای با نمک‌های صفراوی کنژوگه تشکیل دهند.

میسل‌ها و احتمالاً کمپلکس‌های شبکه ای، لوتئین و زاگزانتین را به انتروسیت‌ها تحویل می‌دهند.

لوتئین و زاگزانتین به شکل شیلومیکرون‌ها از انتروسیت‌ها به داخل سیستم لنفاوی آزاد می‌شوند.

این شیلومیکرون‌ها از طریق مجرای توراسیک از سیستم لنفاوی به داخل گردش خون سیستمیک منتقل می‌شوند. در گردش خون سیستمیک، لیپوپروتئین لیپاز قسمت اعظم‌تری گلیسیرید شیلو میکرون‌ها را هیدرولیز کرده و منجر به تولید باقیمانده‌ی (remnant) شیلومیکرون می‌شود.

باقیمانده‌های شیلومیکرون‌ها، آپولیپوپروتئین E و B48 را روی سطوح خود حفظ می‌کنند و اساساً توسط هپاتوسیت‌ها و به مقدار کمتر توسط بافت‌های دیگر برداشت می‌شوند.

در داخل هپاتوسیت‌ها، لوتئین و زاگزانتین با لیپوپروتئین‌ها ترکیب می‌شوند. به نظر می‌رسد لوتئین و زاگزانتین عمدتاً به صورت لیپوپروتئین با چگالی زیاد (HDL) و به مقدار کمتر به فرم لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) به داخل جریان خون آزاد می‌شوند.

لوتئین و زاگزانتین عمدتاً بصورت HDL در پلاسما منتقل می‌شوند.
لوتئین و زاگزانتین عمدتاً در ماکولای شبکیه تجمع می‌یابند و در آنجا به پروتئین شبکیه، توبرلین، متصل می‌شوند.

زاگزانتین بطور ویژه در ماکولا، بخصوص در فوو آ تجمع می‌یابد. لوتئین در کل شبکیه پخش می‌باشد.
لوتئین در پلاسما به فرم(6R, 3R, 3R) -لوتئینمی‌باشد.

زاگزانتین موجود در پلاسما بیشتر به صورت(3R, 3R)–زاگزانتین است.به نظر می‌رسد لوتئین در شبکیه متابولیزه شده و به مزو-زاگزانتین تبدیل می‌شود.


........................................
منبع: مکمل شناسی به نقل از پی در آر

توصیه های مکمل شناسی در خصوص مصرف منطقی و بهینه مکمل های غذایی: مصرف مکمل های غذایی نیاز به آگاهی و تشخیص صحیح دارد و به این جهت مصرف مکمل های غذایی بدون مشاوره با پزشک توصیه نمی شود. ضمن اینکه اطلاعات موجود در وبسایت مکمل شناسی به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک نخواهد بود و ضروری است قبل از هرگونه اقدامی، موضوع را با پزشک معالج مطرح نمایید.
مصرف مکمل های غذایی بویژه در خصوص کودکان، سالمندان و کسانی که بیماری زمینه ای نظیر دیابت، بیماری های ریوی یا قلبی و عروقی دارند و همچنین در رابطه با زنان باردار از حساسیت بیشتری برخوردار است و ممکن است در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک، منجر به عوارض غیر قابل جبرانی شود.