مدیریت مصرف مکمل های غذایی گلوتاتیون

واژه گلوتاتیون عموماً به عنوان یک واژه جمعی استفاده می‌شود که به تری پپتید L-گاما-گلوتامیل-L-سیستئینیل گلیسین در هر دو شکل احیا و دی مریک اشاره دارد.

گلوتاتیون مونومریک به عنوان گلوتاتیون احیا شده و دیمر آن به عنوان گلوتاتیون اکسید شده، گلوتاتیون دی سولفید و دی گلوتاتیون نیز شناخته می‌شود.

در این مونوگراف، گلوتاتیون احیا شده، گلوتاتیون نامیده می‌شود– کاربرد شایع آن توسط بیوشیمیست ها–و منظور از دیمرگلوتاتیون، گلوتاتیون دی سولفید می‌باشد.

گلوتاتیون به طور گسترده‌ای در تمام اشکال زندگی یافت می‌شود و نقش ضروری در زندگی ارگانیسم‌ها، به ویژه در ارگانیسم هوازی ایفا می‏کند.

در حیوانات، شامل انسان و گیاهان گلوتاتیون، تیول عمده غیر پروتئینی است که به عنوان یک ترکیب اکسیداسیون-احیا بافر عمل کرده و با گروه‌های SH خود پروتئین‌ها را در وضعیت احیا نگه می‌دارد و فعالیت آنتی اکسیدانی دارد.

گلوتاتیون در بافت‌ها در غلظت‌های برابر یک میلی مولار وجود دارد. سیستئین، جز مبادله گر گلوتاتیون، در PH فیزیولیک فعالیت و قابلیت انحلال گلوتاتیون را ندارد. به نظر می‏رسد که طبیعت مولکول سیستئین را درون گلوتاتیون تری پپتید جهت ساخت اسید آمینه‌ای قابل انحلال تر و امکان داشتن فعالیت بافری اکسیداسیون- احیا در بافت زنده، قرار داده است.

گلوتاتیون در کاتالیز، متابولیسم، انتقال پیام، بیان ژن و آپوپتوز ایفای نقش می‏کند و همچنین به عنوان کوفاکتور گلوتاتیون S- ترانسفرازها، گلوتاتیون پر اکسیدازها، آنزیم‌های آنتی اکسیدان حاوی سلینیوم (سلنیوم را ببینید) وآنزیمهایی که در سم زدایی زنوبیوتیک‌ها (xenobiotics) -مانند ژنو توکسیک‌های سرطان زا- دخیل هستند،محسوب می‌شود. این ماده همچنین در بازیابی آسکوربیک اسید از فرم اکسید آن یعنی دی هیدرو آسکوربات نیز نقش دارد.

گلوتاتیون در رژیم غذایی در مقادیر عمدتاً کمتر از 100 میلی‌گرم روزانه وجود دارد و به نظر نمی‏رسد که بیش از دریافت غذایی باشد که از روده وارد خون می‌شود. (فارماکوکینتیک را ببینید).

از آنجایی که گلوتاتیون می‌تواند از اسیدهای آمینه L - سیستئین، L-گلو تامات و گلیسین ساخته شود، ماده مغذی ضروری نمی‌باشد. این ماده در دو مرحله وابسته به ATP ساخته می‌شود.

ابتدا گاما-گلوتامیل سیستئین از L-گلوتامات و سیستئین از طریق آنزیم گاما گلوتاتیون سیستئین سنتتاز ساخته می‌شود می‌شود–مرحله محدودکننده سرعت– سپس، گلیسین به انتهای–C گاما گلوتامیل سیستئین از طریق آنزیم گلوتاتیون سنتتاز اضافه می‌شود. کبد محل عمده سنتز گلوتاتیون می‌باشد.

در بافت سالم، بیش از 90% ذخیره کل گلوتاتیون به شکل احیا شده و کمتر از 10% آن به شکل دی سولفید وجود دارد. آنزیم گلوتاتیون دی سولفید ردوکتاز، آنزیم اصلی حفظ گلوتاتیون در شکل احیا می‌باشد.

کوفاکتور این آنزیم NADPH (نیکوتین آمید ادنین دی نوکلئوئید فسفات احیا شده) است که توسط واکنش اکسیداتیو در مسیر پنتوز فسفات تولید می‌شود.

نتایج کمبود عملکردی گلوتاتیون که منجر به استرس اکسیداتیو می‌شود، می‌تواند در برخی شرایط پاتولوژیک دیده شود. برای مثال، افراد مبتلا به کمبود گلوکز 6- فسفات دهیدروژنار مقادیر کمتری از NADH و بنابراین، مقادیر کمتری از گلوتاتیون احیا شده، تولید می‏کنند.

که این شرایط توسط یک آنمی همولیتک مشخص می‌شود.

استرس اکسیداتیوی که توسط کمبود گلوتاتیون ایجاد شود، منجر به شکنندگی غشای گلبول قرمز می‌شود.

ارگانیسمهای مولد مالاریا (گونه پلاسمودیا) از این اریتروسیتهای بیمارتغذیه نمی‌کنند. نقص عملکردی مزمن گلوتاتیون همچنین با اختلالات ایمنی و افزایش بروز بدخیمی‌ها همراه بوده و احتمالا پاتوژنز بیماری ایدز را تسریع می‏کند.

تظاهرات حاد نقص عملکردی گلوتاتیون می‌تواند در افرادی که دوز بیش از حد استامینوفن مصرف کرده اند، دیده شود. اوردوز استامینوفن موجب تخلیه گلوتاتیون در هپاتوسیت‌ها شده که در صورت عدم درمان فوری، منجر به نارسایی کبدی و مرگ می‌شود.

گلوتاتیون یک داروی انحصاری برای درمان کاشکسی همراه با ایدز می‌باشد. این تفکر وجود دارد که این اختلال تا قسمتی ناشی از آسیب انتروسیت‌ها و به واسطه استرس‌های اکسیداتیو است.

اگر چه گلوتاتیون تجویز شده خوراکی به میزان قابل توجهی از روده باریک به درون خون جذب نمی‌شود، اما جذب آن به درون انتروسیت‌ها، ممکن است به ترمیم سلول‌های آسیب دیده کمک کند. گلوتاتیون موضوع بسیاری از تحقیقات شیمیایی پزشکی و برخی کارآزمایی‌های بالینی می‌باشد.

فرم آئروسل شده گلوتاتیون در بیماران مبتلا به ایدز و فیبروسیستیک بررسی شده است. گلوتاتیون عمده‌ترین آنتی اکسیدان نواحی عمیق ریه، در بیماری ایدز کاهش می‌یابد.

پیش داروهای گاما- L-گلوتامیل- L-سیستئین، به عنوان ترکیبات ضد کاتاراکت مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
گلوتاتیون احیا شده از نظر شیمیایی به عنوان N-(N-L-گاما- گلوتامیل –L-سیستئینیل) گلیسین شناخته شده و اختصار آن GSH است.

فرمول مولکولی آن C10H17N3O6S و وزن مولکولی آن 33/307 دالتون می‌باشد. گلوتاتیون دی سولفید همچنین به عنوان L-گاما –گلوتامیل-L-سیستئنیل –گلیسین دی سولفید نیز شناخته شده و اختصار آن GSSG است. فرمول مولکولی آن C20H32N6O12S2 می‌باشد.

 مکمل غذایی گلوتامین موجود در بازار از آنجا که دارویی انحصاری (Orphan) می‌باشد، از تخمیر مخمر حاصل می‌شود. L-سیستئین و N-استیل سیستئین، پیش سازهای گلوتاتیون هستند و به صورت مکمل‌های غذایی نیز در دسترس می‌باشد. (L-سیستین و N- استیل سیستئین را ببینید).

اندیکاسیون و کاربرد مکمل های غذایی گلوتاتیون
گلوتاتیون بدون شک یک آنتی اکسیدان قوی می‌باشد، اما اندیکاسیونهایی برای استفاده از آن به عنوان مکمل تاکنون اثبات نشده است.

شواهد ابتدایی وجود دارد که این ماده ممکن است در کنترل برخی سرطان‌ها، آترواسکلروز، دیابت، اختلالات ریوی، کاهش شنوایی ناشی از آلودگی صوتی و ناباروری مردان مفید بوده و به پیشگیری یا تخفیف مسمومیت‌های مختلف کمک کند.

همچنین ممکن است فعالیت ضد ویروس داشته باشد. گلوتاتیون یک داروی انحصاری برای درمان کاشکسی ایدز است.

موارد منع مصرف مکمل های غذایی گلوتاتیون
گلوتاتیون در افرادی که به هر جز محصولات حاوی گلوتاتیون حساسیت دارند، منع مصرف دارد.

موارد احتیاط مکمل های غذایی گلوتاتیون
زنان باردار و مادران شیرده باید از مصرف مکمل گلوتاتیون اجتناب ‏کنند.
گلوتاتیون یک داروی انحصاری برای درمان کاشکسی ناشی از ایدز بوده که استفاده از آن برای این اندیکاسیون باید تحت نظارت پزشک باشد.

عوارض جانبی مکمل های غذایی گلوتاتیون
دوزهای خوراکی تا 600 میلی‌گرم روزانه به خوبی تحمل می‌شوند. هیچ گزارشی از واکنش‌های نامطلوب وجود ندارد.

تداخلات مکمل های غذایی گلوتاتیون
داروها
سیس پلاتین Cisplotin: گلوتاتیون تزریقی، ممکن است برخی واکنش‌های نامطلوب سیس پلاتین را اصلاح کند.

اوردوز مکمل های غذایی گلوتاتیون
هیچ گزارشی از مسمومیت با گلوتاتیون در بررسی‌ها وجود ندارد.

دوز و نحوه مصرف مکمل های غذایی گلوتاتیون
گلوتاتیون به صورت مکمل غذایی تک جزئی یا در محصولات ترکیبی در دسترس می‌باشد. دوزبندی از 50 تا 600 میلی‌گرم روزانه متغیر است.

........................................
منبع: مکمل شناسی به نقل از پی در آر
توصیه های مکمل شناسی در خصوص مصرف منطقی و بهینه مکمل های غذایی: مصرف مکمل های غذایی نیاز به آگاهی و تشخیص صحیح دارد و به این جهت مصرف مکمل های غذایی بدون مشاوره با پزشک توصیه نمی شود. ضمن اینکه اطلاعات موجود در وبسایت مکمل شناسی به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک نخواهد بود و ضروری است قبل از هرگونه اقدامی، موضوع را با پزشک معالج مطرح نمایید.
مصرف مکمل های غذایی بویژه در خصوص کودکان، سالمندان و کسانی که بیماری زمینه ای نظیر دیابت، بیماری های ریوی یا قلبی و عروقی دارند و همچنین در رابطه با زنان باردار از حساسیت بیشتری برخوردار است و ممکن است در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک، منجر به عوارض غیر قابل جبرانی شود.
علاوه بر این، توجه داشته باشید با توجه به شیوع تبلیغات ماهواره ای و اینترنتی، بهترین و معتبرتین مکان برای تهیه مکمل های غذایی، صرفا داروخانه ها هستند و عرضه مکمل های غذایی در خارج از داروخانه، بر اساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، در خارج از داروخانه ممنوع است.