پوکی استخوان
پوکی استخوان یا استئوپروز بیماری سیستمیک شایعی است که به دو صورت کاهش توده استخوانی و افزایش ترن اور بافت استخوان مشخص می‌شود. حاصل این تغییرات افزایش ریسک شکستگی در بیمار است. تشخیص این بیماری تاکنون عمدتاً بر اساس تعیین دانسیته بافت (BMD) صورت می‌گرفته است.
این روش گر چه از دقت و حساسیت کافی برخوردار است اما استفاده از آن با محدودیت‌هایی نیز همراه بوده است.
به عنوان مثال با این روش تشخیصی نمی‌توان افرادی را که ریسک استئوپروز در آن‌ها بالاست را قبل از ایجاد بیماری شناسایی کرد. به علاوه، در افراد تحت درمان با داروهای ضد تحلیل استخوان، تأثیر احتمالی دارو تنها دو سال بعد از شروع درمان با روش تعیین دانسیته قابل ردیابی است.
سایر تست‌های مربوط به استخوان نظیر سطوح سرمی و یا ادراری کلسیم، فسفر و یا الکالن فسفاتاز توتال، علیرغم اینکه در کلینیک به فراوانی درخواست می‌شوند، کاملاً غیر اختصاصی بوده و در تشخیص و درمان استئوپروز فاقد ارزش تشخیصی می‌باشند.
در طی دهه گذشته تعدادی از تست‌های جدید برای ارزیابی وضعیت استخوان‌ها معرفی شده‌اند که به نسبت تست‌های قدیمی‌تر از مزایای بیشتری برخوردار هستند. این تست‌ها بر اساس اندازه‌گیری سطح مارکرهای ترن اور استخوانی بنا شده‌اند.
مارکرهای ترن اور استخوانی عمدتاً فرآورده‌های تجزیه کلاژن استخوان و یا آنزیم‌های اختصاصی مربوط به استئوکلاست‌ها و یا استئوبلاست‌ها هستند که سطح خونی و ادراری آن‌ها در طی اختلالات استخوانی افزایش می‌یابد. از جمله این اختلالات می‌توان به استئوپروز یائسگی، هایپر تیروئیدی، بیماری پاژت و سرطان‌های اولیه و یا ثانویه استخوان اشاره کرد.
زندگی بی تحرک سبب کاهش تراکم استخوان می‌شود که متأسفانه به دلیل تغییر نحوه زندگی مردم طی سال‌های اخیر و خارج شدن ورزش از برنامه زندگی آنان، آمار ابتلا به پوکی استخوان به شدت در کشور رو به افزایش است.
بر اساس یافته‌های یک پژوهش دیگر که در مرکز تحقیقات روماتولوژی به انجام رسیده، مشخص شده است که سن شکستگی استخوان گردن ران به دلیل پوکی استخوان در ایران به طور متوسط 10 سال کمتر از کشورهای پیشرفته است.
در کشورهای پیشرفته، متوسط سن ابتلا به پوکی استخوان حدود 70 سالگی است در حالی که در ایران سن 55 تا 60 سالگی، سن مبتلا شدن به پوکی استخوان برآورد شده است. مرگ و میر ناشی از شکستگی استخوان گردن ران بر اثر پوکی استخوان، برابر با سرطان سینه و حدود 2/8 درصد محاسبه شده است.
یکی از مهمترین علل بروز پوکی استخوان که به اپیدمی خاموش قرن نیز مشهور است، کمبود کلسیم است. شیر یکی از منابع غنی کلسیم است. مصرف روزانه 10 لیوان شیر 25 درصد نیاز افراد بالغ به کلسیم را تأمین می‌کند که متأسفانه به دلایل مختلفی چون فقر فرهنگی این کامل‌ترین غذایی که انسان می‌تواند مصرف کند، جایگاه چندان مناسبی در سبد غذایی خانواده‌های ایرانی ندارد.
افزایش سن، نوع نژاد، ساختمان بدنی، یائسگی، مصرف سیگار، الکل و داروهای خاص و نیز زمینه‌های ارثی از عوامل مستعد کننده ابتلای افراد به پوکی استخوان است ضمن آن که تراکم استخوان خانم‌ها کمتر از آقایان می‌باشد.
گفتنی است بر اساس پژوهش‌های انجام شده از هر سه زن در سن یائسگی یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می‌شود. پوکی استخوان یک بیماری پیشرونده و شایع است که در صورت بی توجهی به پیشگیری و درمان مناسب، می‌تواند عوارض جدی برای بیمار داشته باشد.
*********
منبع: سامانه مکمل شناسی به نقل از وبسایت بیمارستان عرفان
