سرنوشت مکمل‌های ویژه در دست کیست؟، دکتر مرادی مقدم
شیوع جهانی سوءتغذیه بیمارستانی در بیش از 40% از بیماران بزرگ‌سال بستری در بخش‌های مراقبت ویژه (ICUs) گزارش‌شده است. لازم به ذکر است که بسیاری از این بیماران در بدو بستری در بخش‌های ویژه مبتلابه سوءتغذیه مزمن می‌باشند که بروز حالت هایپرکاتابولیک منجر به تشدید سوءتغذیه آنان می‌گردد. وجود سوءتغذیه در این بیماران با آسیب عملکرد ایمنی و افزایش ابتلا به عفونت‌ها، تحلیل و ضعف عضلات اسکلتی و تنفسی، افزایش مدت بستری در بیمارستان، افزایش ناتوانی و مرگ و میر و نیز افزایش هزینه‌های درمانی همراه است.
راهکارهای جهانی برای مقابله و کاهش شیوع و بروز سوءتغذیه در این بیماران عبارت‌اند از ارزیابی وضعیت تغذیه بیمار در بدو بستری و تعیین نیازهای تغذیه‌ای بر اساس شرایط بیمار و بیماری و سپس تدوین مداخلات تغذیه‌ای مناسب و زودهنگام به‌منظور تأمین نیاز انرژی، درشت مغذی‌ها (کربوهیدرات، پروتئین، چربی) و ریزمغذی‌ها (ویتامین‌ها و موادمعدنی) روزانه و پایش منظم و مداوم بیماران در طول مدت بستری.
هنگامی‌که فردی به علت بیماری قادر به دریافت غذا و مواد مغذی موردنیاز روزانه خود به‌طورکلی یا به میزان کافی از طریق خوراکی (دهان) نباشد تغذیه باید از مسیرهای دیگری تأمین شود. حمایت تغذیه‌ای تأمین مواد مغذی از مسیر رودهای (Enteral) یا وریدی (Parenteral) برای پیشگیری یا درمان سوءتغذیه است. حمایت تغذیه‌ای بخشی از درمان تغذیه‌ای و جزی از درمان پزشکی برای حفظ یا بازگرداندن وضعیت تغذیه بهینه و سلامت است.
فرمولاهای تغذیه‌ای آماده موادی هستند که به‌طور صنعتی به شکل پودر یا مایع تهیه‌شده و برای تغذیه رودهای بیماران بکار می‌روند، این محصولات باید بر اساس استانداردهای مورد تأیید جهانی شامل تمامی مواد مغذی موردنیاز روزانه فرد و اسمولاریته مناسب بوده و عاری از هرگونه آلودگی میکروبی، شیمیایی و ... باشند.
این محصولات آماده شامل انواع مختلف مانند استاندارد، پر کالری، پر پروتئین، دیابتی، کلیوی، کبدی، اینتنسیو، ایمیونو و ... بوده و بسته به شرایط بیمار و نوع تغذیه لازم برای بهبود وی تجویز می‌شوند.
فرمولاهای تغذیه‌ای آماده صنعتی جایگزین غذای دریافتی بیمار در شرایطی هستند که بیمار به هر علتی قادر به دریافت غذا و یا غذای کافی از مسیر دهان نیست و با توجه به اینکه تأمین نیازهای تغذیه‌ای بیماران بدحال و تحت شرایط متابولیکی خاص بخش مهمی از درمان آنان هست و با کمک به حفظ عملکرد ایمنی و بهبود زخم، کاهش ابتلا به عفونت‌ها و حفظ توده عضلانی و پیشگیری از تحلیل و ضعف عضلات به‌ویژه عضلات تنفسی به اثربخشی هرچه بهتر داروها و درنتیجه بهبود هرچه زودتر بیماران کمک می‌نمایند بنابراین کارکردی هم‌وزن داروها و حتی شاید در مواردی بیشتر از آن‌ها را نیز داشته باشند.
متأسفانه باوجوداین شواهد و اهمیت اعمال حمایت تغذیه‌ای مناسب برای این بیماران، در بسیاری از بخش‌های مراقبت ویژه بیشتر به دارودرمانی بیمار توجه شده و مبحث تغذیه نادیده گرفته می‌شود، درحالی‌که درمان دارویی این بیماران بدون تغذیه کافی، مناسب و زودهنگام اثربخش نخواهد بود.
نگاه جهانی به فرمولاها چگونه است؟
از دهه 1970 میلادی فرمولاهای تغذیه ای آماده صنعتی برای تغذیه رودهای جایگزین فرآورده‌های مورداستفاده قبلی که از مواد غذایی و به‌طور دستی تهیه می‌شدند Kitchen-made) یا Hand-made (شده‌اند و در حال حاضر در اکثر کشورهای جهان فرآورده‌های دست‌ساز کنار گذاشته‌شده‌اند.
هنگامی‌که فردی به دلیل بیماری، کاهش اشتها، مشکل در بلع، کاهش سطح هوشیاری یا برخی انواع جراحی‌ها قادر به دریافت مواد مغذی کافی از مسیر دهان نباشد درصورتی‌که دستگاه گوارش وی کارایی لازم را داشته باشد تغذیه موردنیاز بیمار از مسیر معدی یا رودهای با استفاده از لوله تغذیه تجویز می‌شود که به این نوع حمایت تغذیه‌ای «تغذیه انترال» میگویند. «تغذیه پرانترال» تجویز وریدی تغذیه (درشت مغذی‌ها و ریزمغذی‌ها بر اساس نیاز بیمار) است و برای بیمارانی تجویز می‌شود که نمی‌توانند از مسیر دهان یا انترال به میزان کافی برای حفظ وضعیت سلامت یا بهبودی تغذیه شوند.
مصرف فرآورده‌های Hand-made به دلایلی از جمله عدم تأمین مواد مغذی کافی و مورد نیاز بیماران به‌طورکلی و در شرایط خاص، عدم داشتن ترکیب مشخص از مواد مغذی (درشت مغذی‌ها و ریزمغذی‌ها)، عدم داشتن اسمولاریته مناسب و امکان ایجاد اسهال و ...، امکان جذب ناکافی و ایجاد آلودگی میکروبی و فساد زودهنگام برای بیماران بستری در بخش‌های ویژه توصیه نمی-شوند.
تأمین تغذیه مناسب، کافی و زودهنگام بیماران با استفاده از فرمولاهای تغذیه‌ای استاندارد و مورد تأیید با به حداقل رساندن بالانس منفی انرژی و پروتئین، کاهش پاسخ کاتابولیک به بیماری، حفظ ساختار و عملکرد دستگاه گوارش، عملکرد بافت‌ها و ارگان‌ها (کبد، سیستم ایمنی، عضلات اسکلتی و تنفسی و ...)، پیشگیری از آسیب اکسیداتیو سلولی و تنظیم پاسخ ایمنی، کاهش بروز مشکلات ناشی از ابتلا به انواع عفونت‌ها و کمک به بهبود زخم و پیشگیری از ابتلا به سوءتغذیه و عوارض ناشی از آن بر روند درمان و اثربخشی داروها منجر به کاهش مدت بستری و افزایش turn-over تخت‌های بخش‌های ویژه و بیمارستان‌ها و کاهش مرگ‌ومیر و هزینه‌های درمانی فردی و اجتماعی می‌شود.
