مصرف مکمل ها باید آگاهانه باشد، دکتر فرزاد شیدفر
دکتر فرزاد شیدفر، دارای مدرک دکترای تخصصی غیر بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با 15 سال سابقه در این زمینه است. وی درزمینه رشته خود و همچنین به‌صورت خاص درباره بیماری‌های دیابت و قلب، فعالیت‌های تحقیقاتی بسیاری را عرضه کرده است. با او در مورد نقش ریزمغذی‌ها و همچنین مکمل‌های غذایی در سلامت انسان‌ها به بحث و گفتگو نشسته‌ایم. شیدفر معتقد است کمبود مواد غذایی در برخی از مناطق جغرافیایی امری بدیهی است و به همین جهت گریزی از مصرف مکمل‌های غذایی وجود ندارد ولی باید استفاده از مکمل‌ها آگاهانه باشد تا نیازهای علمی پوشش داده شود.
*************************************
مصرف مکمل‌ها باید آگاهانه باشد
با دنیای رنگارنگ ریزمغذی ها آشتی کنید
+ نقش مکمل‌های غذایی در سلامت انسان چیست؟
در ابتدا باید بگویم که مکمل‌های غذایی، در برخی از افراد که در شرایط خاص قرار داشته و دریافت غذایی خاص را ندارند، استفاده می‌شود اما در افرادی که از الگوی غذایی سالم و متعادل استفاده می‌کنند، ممکن است این نیاز وجود نداشته باشد. این امکان وجود دارد که ما همیشه الگوی غذای مناسبی نداشته باشیم و برخی از غذاها را بیشتر یا کمتر مصرف کنیم یا حتی برخی از مواد مغذی از سفره غذایی ما حذف‌شده باشند؛ بنابراین استفاده از مکمل‌های غذایی اجتناب‌ناپذیر است.
حتی ممکن است به تصور خودمان، سفره غذایی ما کامل باشد اما برخی از مواد موردنیاز بدنمان در آن به میزان کم وجود داشته باشد و میزان موردنیاز بدن از مواد مغذی تأمین نشود؛ بنابراین استفاده از مکمل‌های غذایی را اجتناب‌ناپذیر می‌دانیم چون ممکن است در آن زمان و شرایط خاص برای آن فرد خاص موردنیاز قرار بگیرد.
+ مثلاً فرد ممکن است به چه مکمل غذایی نیاز پیدا کند؟
مکمل‌ها بسیار زیاد هستند. مهم‌ترین آن‌ها، مکمل ویتامین D است. این ویتامین در مواد غذایی به میزان کم وجود دارد و مقدار قابل‌دسترسی آن زیاد نیست. اگر هم در برخی از مواد غذایی وجود داشته باشد، ممکن است مصرف مداومش امکان‌پذیر نباشد. این ویتامین در کره یا شیر پرچرب یا جگر ماهی و ... وجود دارد ولی اگر مصرف این مواد غذایی را بالا بریم، میزان مصرف بقیه مواد غذایی بالا می‌رود؛ یعنی شاید نتوان شیر پرچرب استفاده کرد.
مسلماً امکان دسترسی به همه این مواد خوراکی در هر زمان وجود ندارد. یا اینکه در کشور ما تابش نور آفتاب به‌صورت مناسب وجود ندارد یا دسترسی به آن بسیار کم است؛ بنابراین در این‌گونه موارد مکمل‌ها تجویز می‌شوند. ناگفته نماند که تجویز این دسته از مواد مکمل باید زیر نظر کارشناس مربوطه باشد.
+ ریزمغذی‌ها چه تأثیری در سلامت انسان‌ها دارند؟
ریزمغذی‌ها برای سلامت بدن بسیار مؤثر و مهم هستند؛ مثل آهن، روی، مس، ید و ... که اهمیت بالایی دارند. جذب این مواد از طریق غذای روزمره زیاد نبوده و در شرایط خاص هم نیازی به مصرف آن‌ها وجود دارد. مکمل‌های ریزمغذی در وضعیت‌های سنی و جنسی به تفکیک تجویز خواهد شد.
+ کمبود این ریزمغذی‌ها چه تبعاتی را می‌تواند در پی داشته باشد؟
کمبود ریزمغذی‌ها در افراد مختلف تأثیرات متفاوتی را خواهد گذاشت و طبیعتاً باعث بروز بیماری‌های گوناگونی می‌شود. مثلاً کمبود آهن، موجب بروز کم‌خونی، اختلال در رشد، رنگ‌پریدگی و تغییرات ساختاری در زبان و خلق‌وخو در شرایط طولانی‌مدت می‌شود. مثلاً کمبود ید در زمان بارداری، باعث بروز عقب‌ماندگی شدید ذهنی در کودک خواهد شد که عوارضی جبران‌ناپذیر به همراه خواهد داشت. کمبود روی هم باعث ایجاد اختلال در رشد خواهد شد.
+ مصرف سرخود مکمل‌ها چه مشکلاتی را به وجود خواهد آورد؟
مصرف این مواد مغذی، مانند تیغی دو لبه است. مکمل‌ها نیز به‌نوبه خود می‌تواند عوارض خاصی داشته باشد. میزان دریافتی در منابع مختلف متفاوت بوده و اگر بیش از میزان تعیین‌شده مصرف شود نیز عوارضی را در پی دارد. مثلاً مصرف بیش‌ازحد مکمل ویتامین D، باعث بروز مسمومیت، سنگ‌های کلیه یا عوارض ادراری و مشکلات استحکام استخوانی و ... خواهند شد.
+ و اما در مورد نقش ویتامین‌ها در سلامتی انسان‌ها...
ویتامین‌ها هم دسته‌ای از ریزمغذی‌ها هستند و در هر ماده مغذی، یک مقدار دریافتی خاص توصیه‌شده است. اگر فرد ویتامین موجود در مکمل را به میزان مناسب مصرف کند، دچار مشکل نخواهد شد و عملکرد بهینه‌ای نیز خواهد داشت اما اگر کافی نباشد، تأثیرات خود را به‌مانند کمبود بقیه مواد مغذی می‌گذارد. مثلاً کمبود ویتامین A تأثیرات خود را روی پوست و مو و ... و کمبود ویتامین C در مشکلات خونی و اختلال در استحکام بدنی می‌گذارد.
+ وضعیت جهان‌شمولی مکمل‌ها چطور است؟
مصرف مکمل‌ها، یک اصل کلی است و در همه منابع علمی صادق است. اگر فردی متوجه شد در منطقه‌ای میزان مواد غذایی دریافتی او کم است یا به خاطر شرایط خاص کمتر از میزان موردنیاز مواد مغذی دریافت می‌کند، باید حتماً مکمل مصرف کند. کمبود مواد غذایی در برخی از مناطق جغرافیایی امری بدیهی است و در برخی از مناطق جغرافیایی شدیدتر است مثلاً در مناطق سردسیر کمبود ویتامین D شایع است. کمبود ویتامین A در برخی کشورها مثل هند و بنگلادش و ... دیده می‌شود که باید اقدامات مبارزه‌ای خاص برای این سوءتغذیه‌ها صورت بگیرد.
