اقتصاد داروخانه و چالش داروخانه‌های گیاهی و زنجیره ای، دکتر سید مهدی سجادی
اقتصاد داروخانه و چالش داروخانه‌های گیاهی و زنجیره ای
تأسیس داروخانه گیاهی صرفه اقتصادی برای خود این داروخانه‌ها نخواهد داشت
دکتر سید مهدی سجادی
دبیر انجمن داروسازان ایران
طرح تأسیس داروخانه‌های گیاهی یکی از موضوعات چالش‌برانگیزی است که قطب‌های مختلف حوزه سلامت و درمان را در مقابل یکدیگر قرار داده است. برخی صاحب‌نظران، داروخانه‌های گیاهی را یک ضرورت تاریخی برمی‌شمارند که می‌تواند راه برون‌رفتی برای بسیاری از معضلات باشد و در نقطه مقابل برخی دیگر اعتقاددارند که داروخانه‌های گیاهی یک تجربه ناموفق در مدیریت عرضه دارو و مکمل‌های غذایی است. ضمن اینکه تضمینی نیز وجود ندارد که این داروخانه‌ها در آینده تبدیل به داروخانه‌های شیمیایی نشوند. دکتر مهدی سجادی، دبیر انجمن داروسازان ایران معتقد است ایجاد مؤسساتی تحت عناوین داروخانه‌های گیاهی، داروخانه‌های مکمل، داروخانه‌های تجهیزات پزشکی به‌هیچ‌وجه صلاح نبوده و در طولانی‌مدت جدا از مشکلات اقتصادی پیش‌آمده، سبب بروز تخلفات بی‌شمار نیز خواهد شد.
*******************************************************
دلایل رویکرد روزافزون جوامع بشری به داروهای گیاهی را چه می‌دانید؟
به‌طورکلی گرایش عمومی جوامع در سراسر دنیا به استفاده از داروها و درمان‌های گیاهی و به‌طورکلی فرآورده‌های طبیعی به‌ویژه در طی سال‌های اخیر روبه افزایش است. به گفته کارشناسان در حال حاضر سهم داروهای گیاهی از بازار دارویی کشور کمتر از پنج درصد است که این مقدار می‌تواند تا چندین برابر افزایش پیدا کند. کشور ما به علت تنوع اقلیمی و ویژگی‌های خاص مناطق مختلف، دارای توانمندی‌ها و پتانسیل‌های فراوانی است که باید شناسایی شوند و زمینه‌های مناسب بهره‌برداری از آن‌ها فراهم آید.
نحوه مدیریت عرضه داروهای گیاهی را در حال حاضر چگونه می‌بینید؟ آیا توانسته‌اند نیازهای جامعه را به‌صورت علمی پوشش دهد؟
یکی از موضوعات مهم در مدیریت عرضه و استفاده از داروهای گیاهی، رعایت اصول علمی است و ازاین‌رو نیازهای واقعی جامعه به‌صورت علمی پوشش داده نمی‌شود. استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از داروهای گیاهی خواسته همه اقشار جامعه است، اما به‌شرط آنکه نیازهای واقعی جامعه به‌صورت علمی پاسخ داده شود. هرچند باید اذعان کنیم در سال‌های اخیر پیشرفت‌های خوبی در اصلاح نگرش‌های مرتبط با داروهای گیاهی در کشورمان رخ‌داده ولی متأسفانه نحوه مدیریت عرضه داروهای گیاهی همچنان راه طولانی برای رسیدن به نقطه مطلوب دارد به‌ویژه در خصوص ساماندهی عطاری‌ها
نقش دانشکده‌های طب سنتی را در مدیریت عرضه داروهای گیاهی چه می‌دانید؟
قطعاً آموزش نیروهای متخصص داروسازی در حوزه طب سنتی، به‌ویژه عرصه تولید داروهای گیاهی با تکنولوژی‌ها و روش‌های روز دنیا بسیار سازنده و مؤثر خواهد بود. این مسیری است که باید طی شود و گریزی از آن نیست. رشد و توسعه در هر زمینه‌ای نیازمند فراهم شدن پیش‌فرض‌های اولیه است که مهم‌ترین آن، تأمین نیروی انسانی باکیفیت است. قطعاً با افزایش تعداد نیروهای متخصص می‌توان ضمن ارائه خدمات بهتر به مردم، اعتماد آنان را جلب کرد.
وضعیت فارغ‌التحصیلان داروسازی طب سنتی را چگونه می‌دانید؟ برای اشتغال آن‌ها چه پیشنهادی دارید؟
فعالیت در عرصه تولید و تحقیق می‌تواند پیشنهاد مناسبی باشد. همچنین با توجه به منابع غنی مواد اولیه گیاهان دارویی، صادرات این محصولات می‌تواند گام مؤثری در پیشرفت کشور باشد. متأسفانه علیرغم تنوع و قابلیت‌های کشور، گیاهان دارویی به‌صورت خام به فروش می‌رسند که باید اقدامات جدی برای فرآوری گیاهان دارویی در کشور فراهم شود.
نظر جنابعالی در خصوص راه‌اندازی داروخانه‌های گیاهی چیست؟
به‌هیچ‌وجه معتقد به ایجاد داروخانه گیاهی نیستم، چون داروخانه در تمام کشورهای دنیا به‌عنوان یک موسسه پزشکی قادر به ارائه تمام محصولات گیاهان دارویی و داروهای گیاهی تحت نظارت مسئول فنی داروساز است. قطعاً تفکیک داروها و محصولات قابل‌ارائه در داروخانه و ایجاد مؤسساتی تحت عناوین داروخانه‌های گیاهی، داروخانه‌های مکمل، داروخانه‌های تجهیزات پزشکی به‌هیچ‌وجه صلاح نبوده و در طولانی‌مدت جدا از مشکلات اقتصادی پیش‌آمده، سبب بروز تخلفات بی‌شمار نیز خواهد شد.
نقاط ابهام درراه اندازی داروخانه‌های گیاهی چیست؟
با توجه به تعداد داروخانه‌های موجود و سطح دسترسی مردم به این مراکز، به‌هیچ‌وجه لزومی برای تأسیس و ایجاد مؤسسات جدید با عناوین مختلف وجود ندارد. ضمن اینکه به‌هیچ‌وجه در قانون و آئین‌نامه‌های موجود، جایگاهی با این عنوان وجود ندارد.
آیا راه‌اندازی داروخانه‌های گیاهی را تنها گزینه وزارت بهداشت برای ساماندهی عطاری‌ها نمی‌دانید؟
خیر. راه‌های متعددی جهت ساماندهی عطاری‌ها در جلسات کارشناسی سازمان محترم غذا و دارو پیشنهادشده که می‌تواند سبب توسعه و تقویت بازار داروهای گیاهی و فراورده‌های طبیعی شود.
آیا تاکنون مجوزی در خصوص راه‌اندازی داروخانه گیاهی صادرشده است؟ آیا در این خصوص ضوابطی هم تدوین‌شده است؟
به‌هیچ‌وجه صادر نشده، البته به نظر می‌رسد مسئولین محترم در وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو به‌شدت به دنبال تغییر عناوین و ایجاد ضوابطی برای این مراکز می‌باشند.
درمجموع چه راهکاری برای بهینه‌سازی ساماندهی عرضه داروهای گیاهی پیشنهاد می‌کنید؟
تقویت سرمایه‌گذاری تولید، سرمایه‌گذاری در بازاریابی و آگاهی پزشکان متخصص، توسعه زیرساخت‌های لازم جهت صادرات، عرضه گسترده در داروخانه‌های کشور، برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت جهت داروسازان و ارتقا بسته‌بندی و کیفیت محصولات تولید
اگر اجازه دهید، گریزی هم به بحث داروخانه‌های زنجیره‌ای داشته باشیم. وضعیت داروخانه‌های زنجیره‌ای چگونه است؟ آیا در حال حاضر در نظام توزیع دارو، داروخانه‌های زنجیره‌ای فعالیت می‌کنند؟ آیا ممنوعیت خاصی در این رابطه وجود دارد؟
به‌صورت کاملاً غیررسمی و توسط نهادهای دولتی نظیر هلال‌احمر و دانشگاه‌های علوم پزشکی این فعالیت وجود داشته و ضوابطی در حال حاضر تدوین‌نشده است.
برخی معتقدند تعدد داروخانه‌هایی که صاحبان آن‌ها با یکدیگر نسبت فامیلی دارند به‌طور غیررسمی داروخانه‌های زنجیره‌ای را در ایران راه‌اندازی کرده‌اند، نظر شما در این خصوص چیست؟
ایجاد یک مدل استاندارد جهت ارائه خدمات و خریدهای متمرکز توسط تعدادی از داروخانه‌ها که ارتباط نزدیکی باهم دارند، در حال حاضر به‌صورت غیررسمی و محدود وجود دارد.
آیا با ایجاد داروخانه‌های زنجیره‌ای، نظام دارویی کشور در انحصار شرکت‌های واردکننده دارویی قرار می‌گیرد یا اینکه می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های توزیع دارو و سهولت فرایند نظارت شود؟
قطعاً سبب کاهش هزینه‌های توزیع خواهد شد، اما نظام دارویی کشور را تحت تأثیر قرار داده به‌ویژه آنکه از سوی نهادهای دولتی و شبه‌دولتی ایجاد شود.
آیا داروخانه‌های زنجیره‌ای در صورت راه‌اندازی می‌توانند موجب ایجاد وحدت رویه در داروخانه‌های کشور شوند؟
باید مدل طراحی و استاندارد پیشنهادشده ارائه خدمات موردبررسی قرار گیرد. ممکن است همکاران استقبال کنند.
منطقی که وزارت بهداشت به‌عنوان فلسفه ایجاد داروخانه‌های زنجیره‌ای از آن دفاع می‌کند چیست؟ به‌عبارت‌دیگر وزارت بهداشت با راه‌اندازی داروخانه‌های زنجیره‌ای به دنبال رفع چه معضلاتی است؟
در ظاهر ارائه خدمات داروئی به بیمار و کاهش هزینه‌ها بوده اما در اصل سیستم را به سمت دولتی شدن و انحصار بیشتر سوق می‌دهند. قطعاً شرکت‌های بزرگ واردکننده نیز وارد این عرصه می‌شوند.
آیا داروخانه‌های زنجیره‌ای به سمت داروخانه‌های دولتی سوق پیدا نخواهد کرد؟
قطعاً این اتفاق می‌افتد.
آیا تشکیل داروخانه‌های زنجیره‌ای، موجب ورشکستگی داروخانه‌های مستقل نخواهد شد؟
داروخانه‌های مستقل توان مقابله با شبکه‌های زنجیره‌ای را نخواهند داشت و به‌مرورزمان از بین می‌روند.
تجربه جهانی در خصوص داروخانه‌های زنجیره‌ای به چه شکل است؟ آیا در سایر کشورها چنین تجربه‌ای وجود دارد؟ در کدام کشورها و چه نتیجه‌ای به دنبال داشته است؟
بله وجود دارد و مدل‌های مختلف را شاهد هستیم و ما باید بررسی و تحقیق بیشتر داشته باشیم و نهایتاً با توجه به شرایط داخلی کشور و رعایتشان همکاران داروساز تصمیم بگیریم.
