کنجد

نصف دانه‌ی کنجد از لیگنان سسامولین و در مقادیر کمتر از سسامول، سسامینول و لیگنان‌های محلول در آب، سسامینول دی گلوکوزید و سسامینول تری‌گلوکوزید تشکیل شده است.
(آگلیکوزیدها محلول در چربی هستند.) به‌علاوه، دانه کنجد دارای مقادیر کم ماتاایرزینول، لاریسی رزینول، پینورزینول و سیرینگارزینول می‌باشد. سسامین، مشابه تمام لیگنان‌های گیاهی، یک دیمر فنیل پروپانوئید است.

به هرحال، در مقابل لیگنان بذر کتان، سکوایزولاریسی رزینول دی‌گلوکوزید (لیگنان‌های بذر کتان را ببینید) و لیگنان صنوبر 7 ـ هیدروکسی ماتاایرزینول (لیگنان‌های صنوبر را ببینید)، که از نوع ساختاری دی‌بنزیل بوتیرولاکتون هستند، سسامین از نظر ساختاری جز انواع تتراهیدروفوران یا فوروفوران می‌باشد. دو نوع ساختاری اصلی لیگنان‌ها در قلمرو گیاهی، انواع دی بنزیل بوتیرولاکتون و تتراهیدروفوران یا فوروفوران هستند. سسامین و تمام لیگنان‌های دانه‌ی کنجد نیز جز دسته فیتواستروژن‌ها به ‌شمار می‌روند. اسامی شیمیایی سسامین عبارتند از: 5، ′5 ـ (تتراهیدرو ـ H1 و H3 ـ فورو [3 و 4 ـ c] فوران ـ 1 و 4 ـ دیل)
بیس ـ 1 و 3 ـ بنزودیوکسول؛ تتراهیدرو ـ 1 و 4 ـ بیس [3 و 4ـ (متیلن دیوکسی) فنیل] ـ H1 و H3 ـ فورو [3 و 4 ـ c] فوران، و 2 و 6 ـ بیس (3 و 4 ـ متیلن دیوکسی فنیل) ـ 3 و 7 ـ دیوکس ـ آبیسیکلو [3. 3. 0] اکتان.
فرمول مولکولی آن C20H18C6 و وزن مولکولی آن 35/354 می‌باشد. شماره‌ی پذیرش CAS برای سسامین 7 ـ 80 ـ 606 است. سسامین به ‌صورت یک محصول فرعی از تصفیه‌ی روغن کنجد خوراکی به‌دست می‌آید که حاوی نسبت 1:1 از سسامین و اپی‌مر آن اپی‌سسامین است. سسامین خالص نیز در دسترس می‌باشد.

ضدسرطان: مشاهده شده است که سسامین در تنظیم کاهشی بیان پروتئین سایکلین D1 را در رده سلول تومور انسان‌ نقش دارد، MCF-7 سایکلین D1 به یک خانواده از پروتئین‌های سایکلین تعلق دارد که به‌صورت زیر واحدهای سایکلین / هولوآنزیم‌های کیناز وابسته به سایکلین عمل می‌کنند و ورود به سلول و پیشرفت در طول چرخه‌ی سلولی را تنظیم می‌نمایند.
بیان بیش از حد سایکلین D1 می‌تواند باعث ایجاد چند سرطان شود، که شامل سرطان پروستات، پستان و کولون می‌باشد.
سسامین اثر سرطان‌زایی 7و12ـ دی‌متیل بنز [a] آنتراسن که سرطان‌زای القایی توسط DMBA مربوط به پستانداران است را در موش‌های ماده اسپارگو ـ داولی مهار می‌کند. مکانیسم اثر این اثر نامشخص است. احتمالات شامل تقویت ایمنی و افزایش فعالیت آنتی‌اکسیدانی می‌باشد.
ضد پرفشاری خون: اثر ضد پرفشاری خونی سسامین در سه مدل حیوانی هایپرتانسیون ـ مدل موش دو کلیه‌ای، یک Clip (C1 و k2) پرفشاری خون کلیوی، مدل موش دچار سکته مغزی با پرفشاری خون خود به‌خودی (SHR) و مدل موش با پرفشاری خون نمک دئوکسی کورتیکواسترون استات (DOCA) دیده شده است.
بیشترین فعالیت ضد پرفشاری خون در موش‌های با پرفشاری خون نمک DOCA مشاهده شد. گمان می‌رود که اثر سسامین در کاهش فشارخون، می‌تواند تا حدی با اثر مهاری آن بر روی تولید سوپراکسید عروقی توجیه شود.
فشارخون توسط تون عروق شریانی تنظیم می‌شود. فراهم زیستی اندوتلیالی نیتریک اکسید اندوتلیالی (NO)، که توسط eNOS (اندوتلیال نیتریک اکسید سنتاز) تولید می‌شود، عامل اصلی در تنظیم تون عروقی است. آنیون‌های سوپراکسید با پراکسی نیتریت حاصل از NO واکنش می‌دهند و باعث کاهش فراهم زیستی اندوتلیالی NO عروقی، انقباض شریانی و افزایش فشارخون می‌شوند. NADPH

اکسیداز، عضوی از خانواده‌ی آنزیم‌های NOX، آنیون‌های سوپراکسید را تولید می‌کنند که یک فاکتور اصلی در بر هم زدن تنظیم تون شریانی هستند. مهار NADPH اکسیداز می‌تواند نقش اصلی در حفظ فشارخون نرمال ایفا کند. مقاله‌ای اخیراً (Nakano-elal 2008) مهار NADPH اکسیداز آئورتی را با تجویز سسامین به موش‌های مبتلا به پرفشاری خون DOCA نشان داد. تحقیقات بیشتر و مطالعات انسانی لازمند تا تعیین کنند که آیا سسامین می‌تواند نقشی در درمان پرفشاری خون در انسان‌ها داشته باشد.

آنتی‌اکسیدان / پرو ـ آنتی‌اکسیدان: به نظر نمی‌رسد که سسامین، که در شرایط in vitro اثر آنتی‌اکسیدانی داشته باشد. سسامین اثرات پاکسازی رادیکالی بر روی رادیکال‌های آنیون‌های سوپراکسید (O2-) یا DPPH (2 و 2- دی‌فنیل ـ 2 ـ پیکریل هیدرازیل هیدرات) از خود نشان نمی‌دهد. هم‌چنین اثرات مهاری بر ضد پراکسیداسیون چربی ندارد. به عبارت دیگر، لیگنان‌های کمتر دانه‌ی کنجد که یک گروه فنلی هیدروکسیل را حمل می‌کنند (سسامین حمل نمی‌کند) ـ سسامینول ـ اپی‌سسامینول و سسامولینول ـ در شرایط in vitro فعالیت آنتی‌اکسیدانی از خود بروز می‌دهند.
هنگامی ‌که سسامین به ‌صورت خوراکی برای موش‌های صحرایی تجویز شود، حداقل سه ترکیب از طریق متابولیسم در کبد آنها ایجاد می‌شود، ترکیباتی که دارای گروه‌های فنلی هیدروکسیل هستند و در پاکسازی آنیون سوپراکسید قوی (O2-) و رادیکال هیدروکسیل (OH) فعالیت دارند. بخش متیلن دی‌اکسیل‌فنیل در ساختار سسامین نشان داده شده است که به یک بخش متیلن دی‌هیدروفنیل یا کاتکول تبدیل می‌شود. سسامین دارای فعالیت محافظ کبدی در مقابل آسیب کبدی ایجاد شده در اثر اتانول یا کربن تتراکلراید می‌باشد. مکانیسم اثر این اثر محافظتی کبد در اثر متابولیت‌های آنتی‌اکسیدانی حاصل از سسامین در کبد است. به‌علاوه، سسامین در روده‌ی بزرگ به لیگنان پستانداران، انترولاکتون (ENL) تبدیل می‌شود که گفته می‌شود اثرات آنتی‌اکسیدانی دارند. پیش‌داروها، داروهایی هستند که غیرفعالند، امّا وقتی که متابولیزه می‌شوند، فعال می‌گردند. در این صورت، سسامین می‌تواند یک پرو ـ آنتی‌اکسیدان به‌شمار رود که تا زمانی که به آنتی‌اکسیدان فعال تبدیل نشده است فعالیت آنتی‌اکسیدانی ندارد.
استروژن / آنتی‌استروژن: در مطالعه‌ای در زنان یائسه، مشخص شد که مصرف دانه‌ی کنجد باعث افزایش پروتئین اتصالی به هورمون جنسی (SHBP) و همچنین افزایش در 2ـ هیدروکسی استرون می‌شود.

این مورد همچنین در مطالعات انجام شده روی لیگنان‌های بذر کتان هم دیده شد که احتمالاً به دلیل اثر استروژنی / ضداستروژنی یک متابولیت مهم لیگنان‌های دانه کنجد و لیگنان‌های بذر کتان، لیگنان پستانداران، انترولاکتون، می‌باشد. مقدار سسامین در دانه‌های کنجد نزدیک 250 میلی‌گرم و مقدار کلی لیگنان‌ها حدود 380 میلی‌گرم است.

گمان می‌رود افزایش در نسبت 2ـ هیدروکسی استرون بر 16ـ هیدروکسی استرون عامل محیط استروژنی جهش‌زا (سرطان‌زا) برای زنان باشد. به علاوه افزایش در SHBP می‌تواند باعث ایجاد مقدار کمتری از استروژن آزاد در سرم شود و همچنین گمان می‌رود که یک محیط استروژنی با خاصیت جهش‌زایی کمتر برای زنان ایجاد نماید. کارهای بیشتری نیاز است که در این زمینه انجام گیرد تا نقش سسامین سلامت زنان تعیین گردد.
کاهش دهنده کلسترول: بعضی از مطالعات حیوانی امّا نه همه‌ی آن‌ها کاهش کلسترول توسط سسامین را تایید می‌کنند و چندی از مطالعات انسانی نیز همین مطلب را خاطرنشان می‌نمایند.

مکانیسم این عملکرد احتمالی در کاهش کلسترول ناشناخته است و به تحقیقات بیشتری نیاز دارد. احتمالات ارایه شده، مهار جذب کلسترول و مهار بیوسنتز کلسترول هستند.

متابولیسم چربی: نشان داده شده است که سسامین فعالیت و بیان ژن آنزیم‌های شرکت‌کننده در اکسیداسیون اسید چرب در کبد موش صحرایی را افزایش می‌دهد. گمان می‌رود که این امر به علت فعالیت رسپتور فعال شده‌ی تکثیری پراکسی‌زوم (PPAR) ـ آلفا ایجاد می‌شود. سسامین فعالیت و بیان ژن آنزیم‌های کبدی شرکت‌کننده در بیوسنتز اسید چرب را از طریق تنظیم کاهشی پروتئین اتصالی به عنصر تنظیم ‌کننده استرول (SREBP-1) کاهش می‌دهد.
مطالعات بعدی، سسامین را با لیگنان مرتبط با سسامین، سسامولین مقایسه کرده و یافته‌اند که اگرچه سسامین در کاهش سطوح چربی کبدی و سرمی در موش‌ها مؤثرتر بوده است، امّا سسامولین به‌صورت قوی تری ‌اکسیداسیون اسید چرب را افزایش می‌دهد.
به دلیل اثرات سسامین بر روی متابولیسم چربی، گمان می‌رود که سسامین ممکن است اثری بر چاقی داشته باشد. مطالعات بر روی سسامین و لیگنان‌های مرتبط با دانه‌ی کنجد و اثر آنها بر متابولیسم اسید چرب در انسان‌ها و همین طور اثرات احتمالی سسامین بر کنترل وزن توصیه می‌شود.

اثر محافظت عصبی: التهاب عصبی یک عامل اصلی در پاتوژنز بیماری‌های نورودژنراتیو است که شامل بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و مالتیپل اسکلروزیس می‌باشد. میکروگلیا سلول‌های شبیه ماکروفاژ هستند که به‌عنوان شکل اولیه و اصلی ایمنی فعال در سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کنند. گونه‌های اکسیژن فعال و گونه‌های نیتروژن فعال (مانند نیتریک اسید یا NO) که از میکروگلیای فعال ترشح می‌شوند می‌توانند در فرآیندهای التهابی عصبی و نورودژنراتیو شرکت کنند.

لیپوپلی ساکارید باکتریایی (LPS)، سیتوکین‌ها و آمیلوئید همگی به سرعت باعث رونویسی و بیان نیتریک اکسید سنتاز القایی (iNOS) در میکروگلیا می‌شوند. میکروگلیای فعال شده، عملکرد عامل نکروز تومور (TNF) ـ آلفا یا مرگ سلول عصبی به واسطه NO را تسهیل می‌کند. سسامین تولید NO القایی توسط LPS را درمیکروگلیا از طریق مهار مسیرهای انتقال پیام یا مهار عوامل رونویسی هسته‌ای مهار می‌کند. تحقیقات بیشتر در مورد این فعالیت در ردیف سلولی میکروگلیای مورین BV-2 نشان می‌دهد که سسامین از تولید (اینترلوکین) -6IL با مهار مسیر سیگنال پروتئین کیناز فعال شده توسط P38 میتوژن (MAPK) و مهار فعال ‌سازی فاکتور هسته‌ای (NF-KappaB) KappaB جلوگیری می‌کند. مکانیسم زمینه‌ای این فعالیت روشن نیست و می‌تواند گاهی اوقات با فعالیت آنتی‌اکسیدانی سسامین همراه باشد.

فارماکوکینتیک و (PK) برای سسامین و سایر لیگنان‌های کنجد در انسان‌ کامل نیست و کارهای زیادی تاکنون برای روشن‌سازی وجوه پیچیده‌ی جذب، توزیع، متابولیسم و ترشح لیگنان‌های دانه‌ی کنجد انجام شده است. مطلبی که در ادامه می‌آید مواردی است که ما در حال حاضر درباره‌ی PK سسامین می‌دانیم.
پس از دریافت، مقداری از سسامین از روده‌ی کوچک جذب می‌شود و مقداری توسط میکروفلور روده‌ در قسمت پروکسیمال یا بخش بالایی روده‌ی بزرگ تبدیل به لیگنان پستانداران، انترولاکتون (ENT) و در یک درجه کمتر به لیگنان پستانداران، انترودیول (END) تبدیل می‌شود. گزارشات متغیر است چرا که تبدیل سسامین به لیگنان‌های پستانداران بسیار متفاوت می‌باشد. مقداری از سسامین نیز در روده‌ی باریک جذب شده و باعث می‌شود در کبد متوقف شود یعنی جایی که بخشی از متیلن دی‌اکسی فنیل سسامین تحت بیوترانسفورماسیون اکسیداتیو و دمتیلاسیون قرار می‌گیرد تا شماری از متابولیت‌های کاتکول هیدروکسیله را بسازد.

در مقابل سسامین که در in vitro فعالیت آنتی‌اکسیدانی ندارد، متابولیت‌های کاتکول دی فنل بوده و در شرایط in vitro فعالیت آنتی اکسیدانی دارند. شواهدی وجود دارد مبنی بر این ‌که بخشی از متابولیسم سسامین در انتروسیت‌های روده‌ی کوچک قبل از این‌ که به کبد برسد رخ می‌دهد.
به نظر می‌رسد که متابولیت اصلی کاتکولی سسامین ترکیبی است که با نام سنگین (1R، 2S، 5R، (6S -6 ـ 13، 4 ـ دی‌هیدروکسی‌فنیل)- 2 ـ (3 و 4 ـ متیلن دی‌اکسی‌فنیل) 3 و 7 ـ دی‌اکسا‌بیکلو 3 و 7 ـ [3 و 3 و 0] اکتان، شناخته می‌شود.
این ترکیب ممکن است مسئول بعضی از اعمال بیولوژیکی سسامین باشد به ویژه برای فعالیت محافظت کبدی سسامین. متابولیت‌های کاتکولی ممکن است در صفرا ترشح شده و سپس توسط فلور روده‌ای روده‌ی بزرگ به ENT و ENL متابولیزه شوند. این مطلب نامشخص است که چه مقدار از END و ENL به‌صورت مستقیم از متابولیسم میکروفلور سسامین و از متابولیت‌های کاتکول ساخته می‌شوند. متابولیت‌های کاتکول گلوکورونیدها و سولفات‌ها را می‌سازند. ترشح ادراری متابولیت کاتکولی سسامین بالاتر از مقادیر 22% تا 39% را دربرمی‌گیرد و به طور عمده به فرم‌های گلوکورونید و سولفات است.