سرطان نوعی بیماری است که مشخصهی آن رشد کنترلنشدهی سلولها در بدن انسان و توانایی این سلولها برای مهاجرت از محل اصلی و انتشار به نواحی دیگر بدن است. رژیم غذایی و تغذیه نقش مهمی در پیشگیری از سرطان و درمان آن بر عهده دارند.
سرطان درد ایجاد نمیکند؛ از طرف دیگر نمیتوان هر نوع علامتی را به سرطان ارتباط داد. اما علامتهایی که شبیه به علایم سرطان هستند و همچنین آنهایی که باعث تغییر در سلامتی افراد میشوند را باید بهدقت مورد بررسی قرار داد. این علایم بسته به نوع سرطان متغیر هستند، ولی بعضی از انواع معمول آنها عبارتند از:
· احساس خستگی یا ضعف زیاد
· وجود توده در سینهها یا هر قسمت دیگری از بدن
· هرگونه ضایعهی جدید یا تغییر در ضایعههای موجود در بدن
· تغییرات در دفع ادرار و مدفوع
· سرماخوردگی یا بیماریهایی که درمان نمیشوند.
· زخمهایی که بهبود نمییابند.
· اختلال در بلع غذاها
· کاهش یا افزایش بیدلیل در وزن بدن
خونریزیهای غیر معمول در هنگام دفع غذا از بدن
همیشه بهنظر میرسیده که مصرف میوهجات و سبزیجات برای سلامتی انسانها مفید است. این مسأله نه تنها بهخاطر مواد مغذی موجود در آنها(که در واقع همان ویتامینها و مواد معدنی هستند) است، بلکه مواد شیمیایی موجود در آنها نیز دارای اثرات مفیدی بر سلامتی انسانها هستند. امروزه محققان برروی شناسایی این مواد فعال شیمیایی تحقیقات زیادی انجام دادهاند و به این نتیجه رسیدهاند که همهی افراد میتوانند با استفاده از حداقل 5 واحد میوه و سبزی در روز و 7 واحد از غذاهای گیاهی غنی از پروتئین و نشاسته مثل غلات، لوبیاها و سیبزمینی، مقدار زیادی از مواد مغذی ضدّ سرطان را به بدن خود برسانند.
در 20 سال گذشته متخصصان تغذیه به این نتیجه رسیدهاند که مصرف مقدار زیاد میوه و سبزی شانس ابتلا به سرطان را کمتر میکند. مکملهای ویتامین و مواد معدنی میتوانند به فرد کمک کنند که از مزایای بعضی از این ترکیبات بهره ببرند؛ اما این مکملها نمیتوانند جایگزین غذاهای اصلی شوند. جداسازی تعداد کمی از ترکیبات موجود در غذا و مصرف آنها بهشکل قرص نمیتواند جایگزین صدها هزار مادهی حفاظتی موجود در غذای اصلی باشد.
انجمن ملی سرطان تخمین زده است که یکسوم مرگومیرهای ناشی از سرطان بهخاطر رژیم غذایی است. دانشمندان عقیده دارند که اگر مردم عادت داشتند در رژیم غذایی خود از میوهها و سبزیها و غذاهای گیاهی به میزان بیشتری استفاده کرده و از غذاهای پرچرب و پرکالری اجتناب میورزیدند،40ـ30% تمام سرطانها قابل پیشگیری بودند.
تاکنون مطالعات زیادی برروی غذاهای ضدّ سرطان صورت گرفته است.
هیچ غذا یا ترکیب غذایی واحدی تاکنون نتوانسته از افراد در مقابل سرطان حفاظت کند؛ اما تأثیر ترکیب غذاهای گیاهی در رژیم و در پیشگیری از سرطان به اثبات رسیده است.بههمین دلیل بسیاری از متخصصان تغذیه توصیه میکنند که حداقل دو- سوم رژیم غذایی باید از سبزیجات، میوهها، غلات کامل و لوبیاها تشکیل شده باشد.
رژیم غذایی یکی از مهمترین قسمتهای درمان سرطان است. قبل، در حین و بعد از درمان، تغذیهی صحیح یکی از بهترین روشهای کمک به بیمار سرطانی است. انجمن سرطان امریکا میگوید که 30% مرگهایی که بهطور سالیانه در اثر سرطان اتفاق میافتد بهخاطر فاکتورهای تغذیهیی و فعالیت فیزیکی است.
این فاکتورها شامل اضافهوزن هستند. در سال 2006 انجمن سرطان امریکا توصیههایی مبنی بر انجام فعالیت فیزیکی، رسیدن به وزن ایدهآل و مصرف یک رژیم غذایی سالم با تأکید بر منابع گیاهی ارایه داد. این انجمن توصیه میکند که بزرگسالان حداقل پنج روز در هفته را بهمدت نیم ساعت فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید داشته باشند. البته بهتر است این زمان 60ـ 45 دقیقه باشد. کودکان و نوجوانان نیز باید روزانه 60 دقیقه فعالیت فیزیکی و به تناوب حداقل پنج روز در هفته داشته باشند.
انجمن سرطان توصیه میکند رژیم غذایی بهگونهای باشد که وزن ایدهآل فرد حفظ شود. همچنین طبق گفتهی آنها بهتر است روزانه نُه واحد یا بیشتر از گروه میوهجات و سبزیجات مصرف شود. غلات کامل جایگزین غلات فرایندشده گردند و همچنین مصرف گوشت قرمز یا گوشتهای فرایندشده حتیالامکان محدودتر شود. مطالعات بالینی نشان دادهاند در افرادی که رژیم سرشار از سبزیجات و میوهجات و محدود از چربی، گوشت و کالری داشتهاند، خطر بعضی از سرطانها کمتر از بقیه است.
رژیم غذایی در طول درمان سرطان نیز اهمیت ویژهای دارد. سرطان و درمان آن کمبودهای تغذیهیی خاصی را بهوجود میآورد. بسیاری از روشهای درمانی باعث ازبینرفتن اشتهای فرد میشوند و شیمیدرمانی علاوه بر این مسأله حالت تهوع نیز ایجاد میکند. رادیوتراپی نیز بر اشتها تأثیر میگذارد که بستگی به محل تومور و درمان آن دارد. بهخاطر کاهش وزن و تودهی ماهیچهای بدن بیمار، نیازهای تغذیهیی او باز هم بیشتر میشود. وقتی که سرطان تشخیص داده میشود، بیمار باید تحت رژیم پرپروتئین و پرکالری قرار گیرد تا تودهی عضلانی و وزن او حفظ شود.
در طول درمان، پزشک رژیمهای خاصی را توصیه میکند تا بهوسیلهی آن اثرات جانبی درمان کمتر شود. اگر بیمار در خوردن و جویدن غذا و بلع آن دچار مشکل شده باشد، مایعات غلیظی از قبیل مخلوط شیر و شربت و بستنی تجویز میشود. بقیهی غذاهای نیمه جامد از قبیل پورهی سیبزمینی تا زمان برگشت قدرت جویدن و بلع در بیمار، کمککننده هستند. بعضی دیگر از بیماران ممکن است علایمی از قبیل درد، تهوع، استفراغ یا اسهال داشته باشند. با مصرف غذا قبل از شروع درمان، حالت تهوع کمتر میشود. مصرف غذاهای کم حجم در وعدههای متعدد در روز و استفاده از غذاهای نرم میتواند روش مناسبی برای کنارآمدن با تهوع باشد. اسهال نیز میتواند با استفاده از غذاهایی از قبیل سوپ، موز و اجتناب از غذاهای چرب کنترل شود.
بیاشتهایی را میتوان با مصرف میانوعدههای کم حجم، پرکالری، پرپروتئین و استفاده از غذاهای پرعطر و طعم و جدید جبران نمود. گاهی اوقات درمان سرطان باعث تغییر طعم غذاها در دهان میشود. شستن دهان قبل از غذا و افزودن ادویهجات به غذاها میتواند این عوارض را کمتر کند.
بعد از درمان سرطان، باید عادات تغذیهیی صحیح را دوباره اجرا کنیم. با اجرای توصیههای انجمن سرطان میتوان به وزن ایدهآل رسید. روزانه فعالیت جسمانی کافی انجام داده و در کنار یک رژیم غذایی سالم و متعادل سرشار از غلات کامل، سبزیجات، میوهجات و محدود از گوشت قرمز و غذاهای فرایندشده از پیشرفت سرطان جلوگیری نماییم.
علاوه بر بهکارگیری توصیههای انجمن سرطان در خصوص رژیم غذایی، تغذیه و فعالیت فیزیکی، پیروی از توصیههای سایر سازمانهای دخیل در سلامت عمومی مبنی بر ترک رفتارهای پرخطر نیز اهمیت داشته و در پیشگیری از سرطان مؤثر است.
نمونهای از رفتارهای پرخطر عبارتند از مصرف تنباکو و قرارگرفتن در معرض اشعهی ماورای بنفش (مثل نور خورشید) بدون پوشش مناسب. هرکس که در اقوام درجهی یک خود یک فرد سرطانی دارد باید تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرد و غربالگریهای لازم را انجام دهد. تشخیص زودرس سرطان در درمان آن تأثیر زیادی دارد.
15راز کاهش وزن موفق
1- مراقب افزایش وزن خود باشید.
لازم نیست که وسواس داشته باشید؛ اما اگر به طور مرتب خودتان را وزن کنید، قبل از آن که تنگ شدن لباسهایتان به شما هشدار دهد متوجه افزایش وزن خود خواهید شد.
2- نسبت به آنچه مد میشود بیاهمیت باشید.
ممکن است رژیمهای معجزهآسای کاهش وزن که به سرعت شما را به هدف میرسانند در دیدگاه اول مناسب باشند؛ اما به ندرت مؤثر خواهند بود، چون در طولانیمدت قابل اجرا نخواهند بود. هر برنامهی غذایی که شما را در گرسنگی نگهدارد و یا تعدادی از گروههای غذایی را حذف کند، باعث گرسنه ماندن و ایجاد کمبودهای تغذیهیی در شما خواهد شد و دری را به روی بیشخواری و سورچرانی باز خواهد کرد. راه حل منطقی کاهش وزن کمتر خوردن و فعالیت بیشتر در کنار یک رژیم غذایی متعادل است که هم گرسنه نمانید و هم این که برای فعالیتهای روزانه انرژی داشته باشید.
3- برای همیشه در خود تغییر ایجاد کنید.
کاهش وزن موفق در طولانی مدت به این صورت نیست که رژیم بگیرید، ورزش کنید و وقتی به وزن ایدهآل رسیدید دوباره به همان عادتهای قبلی برگردید. باید بدانید که تنها راه کاهش وزن موفق تغییر عادات غذایی و سبک زندگی برای همیشه است. جالب اینجاست که هر چه زمان صرف شده برای کاهش وزن بیشتر باشد، این فرایند راحتتر خواهد بود و علاوه بر آن زحمت کمتری برای نگهداری وزن جدید خواهید کشید.
4- به دنبال کمک بگردید.
کاهش وزن به ندرت آسان است؛ خصوصاً اگر که لازم باشد تغییرات زیادی در سبک زندگی و عادات غذایی ایجاد کنید. بنابراین باید در این راه از حمایتهای خانواده و همچنین متخصصان بهره ببرید. در مطالعات زیادی نیز دیده شده است که فقط نیمی از افراد میتوانند بدون کمک اطرافیان وزن کم کنند.
5- ثابت قدم باشید.
بیشتر افرادی که در برنامههای موفق کاهش وزن شرکت کردهاند، در تمام طول هفته و حتی تعطیلات هم عادات غذایی خود را حفظ کردهاند. اگر بخواهید فقط در زمانهای خاصی رژیم داشته باشید و در تعطیلات از اصول آن پیروی نکنید، شانس موفقیت کمی خواهید داشت.
6- بیشتر تحرک داشته باشید.
تمرینات ورزشی باعث سوختن کالری شده و به افزایش حجم عضلات شما کمک میکند، متابولیسم بدن را بالا برده و سرعت عمل را بیشتر میکند. ورزش همچنین اثرات مفید بسیار زیاد دیگری هم خواهد داشت. در مطالعات صورت گرفته دیده شد که به طور میانگین 60 دقیقه پیادهروی سریع در روز برای کاهش وزن موفق لازم است.
7- چربی دریافتیتان را کم کنید تا به همان نسبت کالری دریافتی نیز کاهش یابد.
افرادی که رژیمهای کمچرب داشتهاند، به علت کاهش دریافت انرژی در طول روز موفقتر از بقیه بودهاند؛ چرا که هر گرم چربی بیشتر از دو برابر هر گرم کربوهیدرات و پروتئین انرژی دارد.
8- مطمئن باشید که صبحانه را از دست نخواهید داد.
اگر صبح زود که از خواب بیدار میشوید گرسنه نباشید خیلی راحت وسوسه خواهید شد که صبحانه را حذف کنید تا کمی کالری ذخیره کرده باشید. اما بسیاری از مطالعات نشان دادهاند افرادی که صبحانه میخورند نسبت به بقیه از وزن متعادلتری برخوردار هستند. چون در بقیه طول روز کمتر به بیشخواری به خاطر گرسنگی روی خواهند آورد.
9- انتظار زمانهای ثبات وزن را هم داشته باشید.
دیده شده که گاهی اوقات روند کاهش وزن کند و یا حتی متوقف میشود که میتواند بسیار نا امید کننده باشد. متاسفانه این اتفاق اجتناب ناپذیر است و نباید امید خود را از دست بدهید. در بررسی های انجام گرفته بر روی افراد موفق دیده شده که پافشاری بر سبک زندگی جدید و اهداف تعیین شده تنها کلید موفقیت است.
10- واقعبین باشید.
صبر و تحمل یکی از همراهان اصلی همهی افراد موفق در کاهش وزن است. چون بهتر است به جای این که در چند هفتهی اول تمام وزن اضافه را کم کنید، این کار را به تدریج انجام دهید. تنظیم اهداف واقعی و قابل دسترس (2-1 کیلوگرم در ماه بهترین میزان کاهش وزن است) به این معناست که شما کمتر از گرسنگی، تغییرات خلق و خو و کمبود انرژی رنج خواهید برد که خود میتواند باعث شکست شود.
11- به اندازهی کافی بخوابید.
تعداد زیادی از مطالعات نشان دادهاند که ارتباط مستقیمی بین افزایش وزن و کمبود خواب در روز وجود دارد. کمخوابی باعث ایجاد تغییرات هورمونی در بدن میشود که خود بر وزن بدن تأثیر گذاشته و همچنین میتواند باعث تحریک گرسنگی و اشتها شود. از طرف دیگر خستگی مانع از این میشود که به انجام تمرینات ورزشی و تغذیهی صحیح فکر کنید. برای اکثر افراد 8-7 ساعت خواب در روز کفایت میکند و یکی از بخشهای مهم در برنامهی کنترل وزن است که علاوه بر موارد فوق در پیشگیری از بروز دیابت نوع 2 نیز مؤثر است.
12- زمان نشستن خود را محدود کنید.
وقتی که ما برای طولانی مدت به فعالیتهای نشسته میپردازیم، عضلات بدنمان دیگر از چربی به عنوان منبع انرژی استفاده نخواهند کرد. کوتاه کردن زمان تماشای تلویزیون و یا کار با رایانه یکی از روشهایی است که شما را از صندلی جدا میکند. در مطالعات هم دیده شده که اکثر افراد مبتلا به اضافه وزن ساعات زیادی از روز را صرف فعالیتهای نشسته میکنند و همین امر باعث بروز چاقی و اضافه وزن در آنها شده است.
13- رژیم غذایی و ورزش را با هم ادغام کنید.
از لحاظ تئوری برای کاهش وزن فقط باید کالری بیشتری از آنچه که در طی روز دریافت کردهاید مصرف کنید. برای همهی افراد راحتتر خواهد بود که به هر دو جنبهی این موضوع بپردازند تا این که فقط رژیم سخت بگیرند یا ورزش طولانی مدت کنند.
14- برای اضافه وزن خود حدودی را تعیین کنید.
حتی افرادی که در کاهش وزن موفق بودهاند هم گاهی با شکست مواجه میشوند و دوباره وزن اضافه میکنند. در مطالعات انجام گرفته مشخص شده افرادی که در این مواقع از هدف خود صرفنظر نمیکنند و برنامهی کاهش وزن را ادامه میدهند، موفق خواهند شد و در نهایت وزن خود را تحت کنترل در خواهند آورد.
15- تنشهای خود را کنترل کنید.
در اغلب موارد تنشهای محیطی میتواند به افزایش وزن منجر شود. افرادی که در آرامش به سر میبرند هنگام غذا خوردن نیز میزان کالری دریافتی را بهتر کنترل میکنند. در حالی که هورمونهای آزاد شده در اثر استرس باعث تجمع چربی در ناحیهی شکمی خواهند شد. انجام تمرینات ورزشی یکی از بهترین راهها برای کاهش تنشهای وارده است؛ اما متاسفانه در این شرایط فرد به سختی میتواند به ورزش بپردازد. به همین منظور بهتر است در ابتدا استرس خود را کنترل کنید و بعد برای انجام تمرینات ورزشی برنامهریزی کنید.